Ma`ruza materiallari 1-Mavzu: Kirish. Hozirgi adabiy jarayon va ijodiy jarayon

Foydalaniladigandarsliklarvao’quv
qo’llanmalarro’yxati


Asosiydarsliklarvao’quvqo’llanmalar

1. 
   KarimovI. Yuksakma’naviyat-engilmaskuch. T.: “Ma’naviyat”, 2008
   
2. 
   Normatov U. Umidbaxsh tamoyillar T.: «Ma’naviyat»-2000
   
3. 
   Normatov U. Tafakkur yog’dusi. T.: 2005
   
4. 
   Sarimsoqov B. Badiiylik asoslari va mezonlari. T.: 2004
   
5. 
   RasulovA. Badiiylik-bezavolyangilik. T.:-“SHarq” NMAK, 2007
   
6. 
   RahimjonovN. Mustaqillikdavrio’zbekshe’riyati. T.: «Fan» 2007
   

Qo’shimchaadabiyotlar

1. 
   Abdulla Oripov. Saylanma. Tanlangan asarlar. 1-4 jildlar. T.: «SHarq» 2000-2001.
   
2. 
   Azim Suyun. O’zlik. T.: «SHarq» 1999
   
3. 
   Alixonto’ra Sog’uniy. Turkiston qayg’usi. T.: «SHarq» 2003.
   
4. 
   Bahrom Ro’zimuhammad Kunduz sarhadlari T.: «Mehnat» 1999
   
5. 
   JamolKamol. Asrbilanvidolashuv, saylanma. 1 jild. T.: Fan, 2007
   
6. 
   JonridAbdullaxonov. Hayotabadvaslayyomidir. T.: «Yangiasravlodi» 2004
   
7. 
   Zebo Mirzo Nur kukunlari. T.: «Yangi asr avlodi» 2004.
   
8. 
   Zulfiya Qurolboy qizi. Yovuzlik farishtasi. T.: «Yangiasravlodi» 2005
   
9. 
   Karimov H. Nasr baxshisi. T. Murod adabiy portreti. T.: «Yangiasravlodi» 2003
   
10. 
    Mirpo’lat Mirzo. Saylanma. T.: «SHarq» 2004.
    
11. 
    Muhammad Ali Abadiy sog’inchlar. Roman-xronika. T.: «Adabiyotjamg’armasi» 2005
    
12. 
    N. Norqobilov. Ovuloralaganbo’ri. T.: «SHarq» 2005
    
13. 
    NorqobilQ. Kulib tur, azizim. Qissalar. T.: «SHarq» 2004
    
14. 
    Omon Matjon. Xaloskor ruh. Badiha qissa T.: «Ijod uyi» 2004
    
15. 
    Rauf Parfi. So’nggi vido. T.: «O’zbekiston Milliy kutubxonasi» nashriyoti 2006
    
16. 
    Salomat Vafo. Tilsim saltanati. Roman va hikoyalar. T.: «SHarq» 2004
    
17. 
    Sirojiddin Sayyid. Qaldirg’ochlarga ber ayvonlaringni T.: «SHarq» 2005.
    
18. 
    To’ra Sulaymon. Sayhon. SHe’r, doston. T.: «SHarq» 2003
    
19. 
    To’raevD. Davrvaijodmas’uliyatiT.: «Yangiasravlodi» 2004
    
20. 
    Usmon Azim. Jodu. Nasr, drama. T.: «SHarq» 2003
    
21. 
    Usmon Azim. Ko’z. SHe’rlar. T.: 2001
    
22. 
    Uchqun Nazarov. CHayon yili. T.: «SHarq» 2003
    
23. 
    O’zbek modern she’riyati. T.: «Yangi asr avlodi» 2003
    
24. 
    FaridaAfro’z. «Ushshoq». «SHarq» 2004
    
25. 
    X. Bobomurodova. Vatanyagonadir. T.: «SHarq» 2002
    
26. 
    X. To’xtaboev. Sariq devni minib T.: «SHarq» 2000
    
27. 
    Halima Xudoyberdieva. Saylanma. T.: «SHarq» 2000
    
28. 
    Xosiyat Rustamova. Najot. T.: «Ma’naviyat» 2003.
    
29. 
    SH. Xolmirzaev. Saylanma. 1 jild T.: «SHarq» 2003.
    
30. 
    SHavkat Rahmon. Saylanma. T.: «SHarq» 1997.
    
31. 
    SHukur Qurbon. Arba’in. T.: «O’zbekiston Milliy kutubxonasi» nashriyoti 2004
    
32. 
    E. SHukur. Hamal ayvoni. T.: «SHarq» 2002
    
33. 
    Erkin A’zam. Kechikayotgan odam. T.: «SHarq» 2002
    
34. 
    Erkin Vohidov. Saylanma. 3 jild. T.: «SHarq» 2000-2001
    

Kirish

“Hozirgiadabiyjarayon” fanibevositaadabiyjarayondagiyangilanishlardantalabalarniboxabarqilishibilanbirgaularnibaholashgao’rgatadi. Amaliyjihatdanesatalabaadabiyjarayonningfaolishtirokchisigaaylanadi. “Hozirgiadabiyjarayon” faninafaqato’zbekadabiyoti, balkijahonadabiyotidakechayotganyangilanishlardanhamtalabanixabardorqiladi. Fananashundaymasalalaribilandolzarblikkasbetadi.
“Hozirgiadabiyjarayon” fanitalabanifaolkitobxonlikka, badiiyasarnitahlilqilaolishmalakasinihosilqilishga, turliuslubgamansubijodkorlarto’g’risidayaxlittasavvurberishijihatidanahamiyatlisanaladi.

Fanningmaqsadivavazifalari

Mazkurfannio’qitishningasosiymaqsadi – adabiyjarayondagiasosiytamoyillaryuzasidanchuqurbilimberish, epik, lirik, dramatikasarlarninghozirgidavrbilanbog’liqqirralarini, xususan, milliyistiqlolg’oyalarigadaxldorjihatlarinitalabalargauqtirishmazkurfanningasosiymaqsadihisoblanadi.

Fannio’qitishningvazifalari:

• 
  Engmuhimepik, lirik, dramatikasarlarnitahlilqilish;
  
• 
  Adabiytanqidchilikbilanhozirgiadabiyjarayonnibog’labtushuntirish;
  
• 
  Bugungiadabiyotdakechayotganjarayonlarnitahlilqilish;
  
• 
  o’zbekadabiyotiningbugungiholatinidunyoadabiyotidakechayotganjarayonlargaqiyoslash;
  
• 
  talabanibadiiyasarnitushunib, anglab, tahlilqilibo’qishgao’rgatish;
  
• 
  badiiyijodfalsafasini, psixologiyasiniadabiysiymolarningijodlabaratoriyasimisolidatushuntirishvaboshqaqatormasalalarushbufanningvazifalarigakiradi.
  

Fanbo’yichatalabalarningbilim, ko’nikmavamalakalarigaqo’yiladigantalablar

“Hozirgiadabiyjarayon” fanidasturiDavlatta’limstandartlari, namunaviydasturlargaqo’yiladiganilmiy-metodiktalablarasosidashakllantirilgan. “Hozirgiadabiyjarayon” fanibo’yichabakalavrhozirgiadabiyjarayonningasosiytamoyillari, bugungishe’riyato’zgarishidagi yetakchiomillar, hozirgishe’riyatningasosiyxususiyatlari, bugungio’zbekdostonchiligidajanrvashaklizlanishlari, liro-dramatikdostonlarxususiyati, nasriyasarlardagiyangilanishtamoyillari: iymonvae’tiqodmasalasiningbadiiyifodasi, ijtimoiymasalalarvamilliyqadriyatlartalqini, modernruhidagiasarlartalqini, bugungidramaturgiyamuammolarihaqidatasavvurgaegabo’lishikerak.

Bakalavrtalabahozirgiadabiyjarayonfanidanshe’riyatdakomilinsonnishakllantirishdamilliyg’oyavamilliymafkuraningrolini, hozirgilirikqahramonningavvalgilirikqahramondanfarqini, hozirgilirikadadunyoviylikvailohiylikninguyg’unligi, hozirgio’zbekqissachiligidagiaxloqiy-ma’naviymuammolarvashaxsfojiasiningbadiiytalqinini, hozirigio’zbekromanihaqidagiqarashlarnibilishivaulardanfoydalanaolishilozim.
Talabamodernizmto’g’risidagibahslar, modernizmningo’zbekadabiyotigakiribkelishi, ekzistentsializmoqiminingxususiyatlarinitahlilqilaolishi,hozirgiromanlardadavr, muhit, e’tiqodmasalalari, tarixvatarixiyshaxslarganisbatanyangichaqarashlarningshakllanganliginikengo’quvchilarommasigatushuntirish, dramalardatarixiyvato’qimavoqealarnifalsafiybaholash, tarixiydramalardaayollarobrazivaularningruhiyatitasvirinitahlilqilish, hozirgiadabiyjarayongaxosqonuniyatlar, milliyistiqloldavridayaratilganbadiiy-estetikkashfiyotlarbo’yichaadabiysuhbatlaro’tkazish, hozirgiadabiyjarayondagibadiiyatnamunalarinitalqin, tahlilqilishvaulardanxulosalarchiqaraolishko’nikmalarigaegabo’lishikerak.

Fanningo’quvrejadagiboshqafanlarbilano’zarobog’liqligivauslubiyjihatdanuzviyligi

Talabalardahozirgiadabiyjarayonfanibo’yichabilimlarnishakllantirish, badiiyasarniterantahlilqilishmalakasinioshirishvauniamaliyotdatatbiqetishmuhimahamiyatgaega. Hozirgiadabiyjarayonfanimumtozadabiyot, adabiyotshunosliknazariyasi, falsafa, adabiytanqid, jahonadabiyotitarixivaboshqaijtimoiyfanlarbilanbevositabog’langan.
Bujarayonbevositaadabiy-ilmiy, ma’naviy-ma’rifiysohalardaamaliyahamiyatkasbetadi.


Fanningishlabchiqarishdagio’rni

Talabalardahozirgiadabiyjarayonfanibo’yichabilimlarnishakllantirish, badiiyasarlarniilmiy-estetiktahlilqilishgadoirmuayyanbilimgaegabo’lishvaularniamaliyotdatatbiqetishmuhimahamiyatgaega. Bujarayonbevositaadabiy-ilmiy, ma’naviy-ma’rifiysohalardaamaliyahamiyatkasbetadi.

Fannio’qitishdafoydalaniladiganzamonaviyaxborotva

pedagogiktexnologiyalar

“Hozirgiadabiyjarayon” faninio’zlashtirishdao’qitishningilg’orvazamonaviyusullaridanfoydalanish, yangiinformatsion-pedagogiktexnologiyalarnitatbiqqilishmuhimahamiyatgaegadir. Dasturdako’rsatilganmavzularma’ruza, amaliymashg’ulot, seminarmashg’ulotlarishaklidaolibboriladi, shuningdek, fanningdolzarbmasalalaritalabalargamustaqilta’limsifatidao’zlashtirishuchunberiladi. Fannio’zlashtirishdadarslik, o’quvvauslubiyqo’llanmalar, ma’ruzamatnlari, tarqatmamateriallar, texnikvositalardanfoydalaniladi. Ma’ruza, amaliyvaseminarmashg’ulotlarizamonaviypedagogiktexnologiyaning “munozara”, “aqliyhujum” singarimetodlariorqalihamdaslaydlarnamoyishibilano’tkaziladi.

Asosiyqism

Fanningnazariymashg’ulotlarimazmuni

Hozirgiadabiyjarayonningasosiytamoyillari. Adabiyjarayonvajahonadabiyotidagiyangiliklar, jamiyathayotinirealvaobrazliifodalash, xarakteryaratishdagio’zigaxosliklar: realistikvamodernistiktasviryo’li, hayotnihaqqoniyko’rsatishxususiyativatamoyili. Fanningvazifalari.

Globallashuvdavrio’zbekadabiyoti

Mustaqillikdavridayaratilganbadiiyasarlar. Yangilanishlarjarayonidainsonmohiyatimasalasi. Ommaviymadaniyatningkitobxonma’naviyatigata’sirimuammosi. Badiiyadabiyotdajanrlarsinkretizmimasalasi. San’atlararoaloqadorlik.

Modernadabiyotmohiyati: falsafiy-estetikasoslari

Hozirgio’zbekadabiyotidagirealistiktasvirvamodernyo’nalishiaromunosabatlar: bahslar, kontseptsiyalar, hozirgishe’riyat: engyangio’zbekpoeziyasidavaznlar, mavzular, lirikqahramon

Hozirgio’zbekshe’riyatidajanrlar

Hozirgishe’riyatningasosiyxususiyatlari. SHe’riyatdakomilinsonnishakllantirishdamilliyg’oyavamafkuraningroli. SHe’riyatdagishakliyizlanishlarshe’riyroman, hozirginasr: janriyizlanishlar.

Hozirginasrdahikoya, qissa, ocherk, esse, memuarningo’rni, vazifasi

Hozirgihikoyachilikdagiyangilanishtamoyillari. Hikoyajanrimohiyati. Undagiuslubiyizlanishlar. Hikoyadaqahramonmasalasi. Hozirgiqissachilikdagi yetakchitamoyillar. Janrtarixihaqidama’lumot. Qissaningjanrmohiyati. Qissamavzularitahlili. Tarixiy, detektiv, fantastik, badiiy-tahliliy, biografikqissalar. O’zbekqissalaridaqahramonmuammosi

Hozirgijahonromanchiligi

Jahonromanchiliginamunalari. Mustaqillikdavridayaratilgano’zbekromanigaxosxususiyatlar. Hozirgiromanlardafalsafiy-estetikasos-kontseptsiya, hozirgitarixiyromanlar, hozirgitrilogiyalar. Hozirgio’zbekromanchilidagijanriyizlanishlar.

Dramatikasarlardadavrvashaxsmuammosi

Hozirgidramaturgiyaningumumiyko’rinishi. Hozirgidramalarjanri, qahramonlar, tarixiyshaxslarhaqidagidramalarmuammosi. Mumtozasarlarninghozirgipaytdao’rganilishi, funktsiyasi. Hozirgiadabiyjarayongaxosqonuniyatlar.

Amaliymashg’ulotlarnitashkiletishbo’yicha

ko’rsatmavatavsiyalar

Amaliymashg’ulottalabalarnihozirgiadabiyjarayongadoirma’lumotlarbilanmustaqiltanishishga, ularniadabiyjarayondapaydobo’lganturlijanrdagiasarlarninazariyjihatdantahlilvatalqinqilishgayo’naltiradi. Talabalarto’plaganbilimlarinidarsvaqtidamunozarayokima’ruzako’rinishidahimoyaqiladi. Amaliymashg’ulotlardatalabalaradabiyjarayonfaniningo’zigaxosxususiyatlarigadoirilmiymasalalarnio’rganadilar.

Amaliymashg’ulotuchuntavsiyaetiladiganmavzular:
1.Jahonadabiyotining yetukasarlaribilantanishish. P. Kaeloning “Alkimyogar” vaCHingizAytmatovning “Tog’larqulayotganzamon” asari.
2.Hozirgio’zbekromanlaritahlili: “Boqiydarbadar”, “Ozod”, “SHovqin”.
3.Hozirgio’zbekqissalari. TMalik, E.A’zam, X.Do’stmuhammad, SH. Bo’taev, NazarEshonqul, N. Norqobilov
4.Hozirgihikoyachilik: janriyizlanishlar. X.Do’stmuhammad, N. Eshonqul, Qurolboyqizi, NurullohMuhammadRaufxon
5.Hozirgio’zbekshe’riyati. SH. Rahmon, U. Azim, H. Xudoyberdieva, X. Rustamova, B. Ro’zimuhammad, A. Said, A. Qutbiddin
6.Hozirgibolalaradabiyoti. X. To’xtaboev,A. Obidjonasarlari. GarriPoterromanlari.
7.Hozirgio’zbekdramaturgiyasi. U. Azim, SH.Boshbekov, Q.Norqobildramalari.
8.Yozmavaog’zakiadabiyotlararobog’liqlik.
Izoh: Mazkurro’yxatdagimavzulardanamaliymashg’ulotlaruchunajratilgansoatlarhajmigamosholdafoydalanishtavsiyaetiladi.

Seminarmashg’ulotlarinitashkiletishbo’yicha

ko’rsatmavatavsiyalar

Seminarmashg’ulotlaritalabalarnihozirgiadabiyjarayongaoidma’lumotlarbilanmustaqiltanishishga, adabiyjarayondagilirik, epik, dramatikasarlarnitahlilvatalqinetishgayo’naltiradi. Talabalaregallaganbilimlarinidarschog’idamunozarayokima’ruzashaklidahimoyaqiladi. Seminarmashg’ulotlaridatalabalarhozirgiadabiyjarayonnningbirqatorilmiymuammolarito’g’risidaamaliyko’nikmavamalakahosilqiladilar.

Seminarmashg’ulotlariuchuntavsiyaetiladiganmavzular:
1.Roman, qissa, hikoya, dramalardatarixiyshaxslartalqini.
2.Zamonaviyadabiyotdayoshlarxarakteri.
3.Yangio’zbekadabiyotidaMirzoUlug’bekxarakteri (M. SHayxzoda, O. Yoqubov,)
4.Hozirgio’zbeklirikasidagio’zigaxosliklar.
5.Hozirgio’zbekhikoyasidaqahramonlarmasalasi.
6.Hozirgikomediyalardagiyutuqvakamchiliklar.
7.Hozirgiesselar.
8.Hozirgio’zbekadabiyotidama’rifiymasalalarningbadiiytalqini.
Izoh: Mazkurro’yxatdagimavzulardanseminarmashg’ulotlariuchunajratilgansoatlarhajmigamosholdafoydalanishtavsiyaetiladi.


Mustaqilta’limnitashkiletishningshaklivamazmuni

Talabamustaqilishnitayyorlashdafanningxususiyatlarinihisobgaolganholda, quyidagishakllardanfoydalanishtavsiyaetiladi:

• 
  amaliymashg’ulotlargatayyorgarlik;
  
• 
  seminarmashg’ulotlarigatayyorgarlik;
  
• 
  darslikvao’quvqo’llanmalarbo’yichafanboblarivamavzularinio’rganish;
  
• 
  tarqatmamateriallarbo’yichama’ruzaqisminio’zlashtirish;
  
• 
  maxsusadabiyotlarbo’yichafanbo’limlariyokimavzulariustidaishlash;
  
• 
  talabaningo’quv, ilmiy-tadqiqotishlarinibajarishbilanbog’liqbo’lganfanbo’limlarivamavzularinichuquro’rganish;
  
• 
  faolvamuammolio’qitishuslubidanfoydalaniladigano’quvmashg’ulotlari;
  
• 
  masofaviyta’lim.
  

Mustaqilishuchunquyidagitopshiriqlarnibajarishtavsiyaetiladi:
1.Sahnagaqo’yilayotganbirortazamonaviyasargataqrizyozish.
2.“Yoshlik” jurnalidachopetilganbitta yetukhikoyanitalqinqilibberish.
3.“SHarqYulduzi” jurnalidachopetilganbittaromannitahlilqilish.
4.Hozirgiqissalarningumumiytavsifihaqidaso’zlabberish.
5.MahmudToyir, HalimaAhmedova, XosiyatRustamova, IqbolMirzoshe’rlaridaVatan, Istiqlolmavzusiningyoritilishi.
Izoh: Tavsiyaqilinganmazkurmavzulardanmustaqilta’limuchunuchunajratilgansoatlarhajmigamosholdafoydalanishmumkin.

Dasturninginformatsion-metodikta’minoti

“Hozirgiadabiyjarayon” faninio’qitishdata’limningzamonaviyinterfaolusullaridan, shuningdek, axborot-kommunikatsiyatexnologiyalaridan (taqdimotvaslaydlar) foydalanishko’zdatutilgan. Amaliyvaseminarmashg’ulotlarida “aqliyhujum”, “munozaralidars”, interfaolusullaridanfoydalaniladi. Darsjarayonidabadiiyasarlartahliliniamalgaoshirishda “kichikguruhlar”daishlashmetodiqo’llaniladi.

Foydalaniladiganadabiyotlarro’yxati

Rahbariyadabiyotlar

6. 
   KarimovI. Yuksakma’naviyat-engilmaskuch. T.: “Ma’naviyat”, 2008.
   
7. 
   KarimovI. Adabiyotgae’tibor – ma’naviyatga, kelajakkae’tibor. T.: O’zbekiston, 2009.
   

Asosiyadabiyotlar

8. 
   NormatovU. Ijodsehri,T.: –SHarq, 2007.
   
9. 
   RasulovA. Badiiylik – bezavolyangilik. T.: – SHarq, 2007.
   

Qo’shimchaadabiyotlar

10. 
    AlimbekovA. Yulduzningbeshqirrasi. – T.: Muharrir, 2012.
    
11. 
    A’zamE. SHovqin. T.: O’zbekiston, 2011.
    
12. 
    Jo’raqulovU. Hududsizjilva. – T.: Fan, 2006.
    
13. 
    Yo’ldoshevQ. Yoniqso’z. – T.: Yangiasravlodi, 2007.
    
14. 
    KarimovB. Qodiriysog’inchi. – T.: Fan, 2004.
    
15. 
    NormatovU. Ko’ngillargako’chganshe’riyat. –T.: 2006.
    
16. 
    NormatovU. Ijodkorningdahlsizdunyosi. –T.: 2009.
    
17. 
    RasulovA. Betakroro’zlik. – T.:Mumtoz so’z, 2009.
    
18. 
    RasulovA. Uslub–iste’dodportreti. – T.: 2013.
    
19. 
    SanjarSodiq. Ijodningo’ttizlahzasi. – T.: SHarq, 2005.
    
20. 
    SultonI. Ozod. T.: SHarq, 2012.
    
21. 
    Ulug’ovA. Qalbqandili. Akademnashr, 2013.
    
22. 
    Do’stmuhammadX. Ijod – ko’ngilmunavvarligi. – T.: Mumtozso’z, 2010.
    
23. 
    SHarafiddinovO. Ijodnianglashbaxti. –T.: SHarq, 2004.
    
24. 
    O’zbekmodernshe’riyati. T.: Yangiasravlodi, 2003.
    
25. 
    QuronovD. Zavqimdanbirshingil. –T.: 2013.
    
26. 
    Qo’shjonovM. O’zbekningo’zligi. –T.: Meros, 1994.
    
27. 
    G’afurovI. Hayo– xaloskor. –T.: 2006.
    
28. 
    HamdamovU. Yangilanishehtiyoji. – T.: 2002.
    
29. 
    HamdamovU. Badiiytafakkurtadriji. –T.: Yangiasravlodi, 2002.
    
30. 
    HaqqulovI. Badiiyijodiqlimi. –T.: 2010.
    
31. 
    Rasulova U. Hozirgi adabiy jarayon. Mumtoz so’z, 2014.
    

Elektronmanbalar

32. 
    www.literature.uz
    
33. 
    http://ziyonet.uz
    
34. 
    http://natlib.uz
    
35. 
    http://files.school-collection.edu.ru
    
36. 
    http://slovar.lib.ru
    
37. 
    http://ru.wikipedia.org
    
38. 
    http://feb-web.ru
    
39. 
    http://dic.academic.ru
    
40. 
    http://www.traktat.com
    
41. 
    http://www.licey.net
    
42. 
    http://ruslit.info
    
43. 
    http://www.megabook.ru
    
44. 
    http://www.bukinistu.ru
    
45. 
    http://www.tutoronline.ru
    

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI

OLIY VA O’RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI

ANDIJON DAVLAT UNIVERSITETI

Ro’yhatga olindi.	“Tasdiqlandi”
№ _________________	O’quv ishlari bo’yicha prorektor:
2018 “__” __________	________b.f.n. dots. A.Mamatyusupov
	“____” __________2018-yil

HOZIRGI ADABIY JARAYON
FANINING
ISHCHI O’QUV DASTURI
Bilim sohasi: 100000 – Gumanitar
Ta’lim sohasi: 110000 – Pedagogika
Ta’lim yo‘nalishi: 5120100– Filologiya va tillarni o‘qitish (o‘zbek tili)