Ma’ruza materiallari 1-Mavzu: Kirish. Biologik kimyo kursining maqsad va vazifalari, metodlari, tarixi reja

Ammiakni zararsizlantirish yo’llari va mochevina sintezi
To’g`ridan-to’g`ri sintezlash reaksiyasi. Aminokislotalarning oksidlanish yo’li bilan dezaminlanishidan ammiak hosil bo’ladi. Ammiak kuchli zaharli birikmadir va organizmda u tez bir qancha maxsus reaksiyalar tufayli neytral birikmalarga aylanadi.

Moddalar almashinuvi jarayonlari mobaynida hosil bo’ladigan ammiakning zararsizlanishidagi eng muhim yo’llaridan biri maxsus fermentlar yordamida (glutaminga bog`liq bo’lgan asparginsintetaza) glutamat kislotaga ammiakni bog`lab glutaminga aylantirishdan iboratdir.

Talaygina organlarda (miya, to’r parda, buyrak, jigar, muskullarda) ammiak shu yo’l bilan yo’qotiladi.

Organizmda ammiakni zararsizlantirishdagi asosiy yo’l ornitin yoki mochevina siklidir. Ornitin siklining birinchi reaksiyasida, jigarda ATF, ammiak va karbonat angidridni biriktirib, faol modda karbomilfosfatid hosil bo’ladi:

Karbomil fosfat ornitin aminokislotasi bilan reaksiyaga kirishishi natijasida sitrullin aminokislotasi hosil bo’ladi:


Reaksiyaning ikkinchi bosqichida sitrullin aspargin kislotasi bilan reaksiyaga kirishib argininni hosil qiladi:

Arginin-suksinat kislota argininliaza fermenti ishtirokida arginin va fumarat kislotaga parchalanadi:

Hosil bo’lgan fumarat uch karbon kislota siklida ishtirok etadi. Arginin arginaza ta’sirida ornitin va mochevinga parchalanadi. Ornitin yana siklda ishtirok etadi (rasm XI.5.1). hosil bo’lgan mochevana buyrak orqali chiqib ketadi.

Ornitin halqasidagi mochevina sintezining umumiy reaksiyasini quyidagicha ifodalash mumkin: