|
O’zbekiston maktablarida mehnat ta’limini rivojlanishi.
O’zbekiston maktablarida yosh avlod tarbiyasiga, shu qatori mehnat ta’limiga katta e’tibor berib kelindi. Revolyutsiyadan keyin O’zbekistonda ham mehnatga o’qitish, ta’limning, shaxsni har tomonlama kamol toptirishning eng muhim faktorlaridan biri sifatida qaraldi.
Ta’limni unumli mehnat bilan qo’shib borish sohasida ancha yutuqlarga erishildi, lekin ular juda qiyinchiliklar bilan amalga oshdi.
O’qituvchi va metodistlarni bir qismi maktabni turmush bilan bog’lashni eng yaxshi ta’minlash uchun o’quv rejasiga mehnat ta’limini mustaqil fan sifatida kiritishni zarur hisoblaydi.
Boshqa bir guruh fan asoslari bo`yicha predmetlarni o’qitish jarayonida ham mehnatga o`rgatish mumkin deb hisoblaydilar. Uchinchi gurux esa mehnat ta’limi maktab sistemasida markaziy o`rinni egallashi lozim deb qaraydi. Bunga asosan o’qitishni proekt-sistemasi paydo bo’ladi. Proyekt-sistemasiga binoan matematika, fizika, biologiya va boshqa o’quv fanlariga oid bilim elementlari o’quvchilarga beriladigan mehnat topshiriqlari atrofida olib boriladi. Masalan : o’ra qazish qancha tuproq chiqarish lozimligini hisoblash (matematika), o’ra konturini bog’lash (chizmachilik), tuproq xarakteri (geografiya) kerak bo’ladi. O’quv jarayonini bunday tashkil etishda o’quvchilarni fan asoslaridan sistemali bilim bilan qurollantirishni iloji yo’qligi ko’rinib turibdi. Mehnat ta’limi ham hech narsa yutmaydi, chunki u aniq sistemasiz olib borilgan vaqtincha tasodifiy topshiriqlar bilan bog’luq bo’lgan.
Maktab ishidagi mazkur kamchilikni bartaraf etish uchun 1931 yil 5 sentyabrda MK ning «Boshlang’ich va o’rta maktab haqida» qarori chiqdi. Bu qarordan so’ng, maktablarda fan asoslari predmeti o’qitish tiklandi. O’quv rejasiga boshqa o’quv fanlari qatori mehnat ta’limi ham mustaqil fan bo’lib kirdi. Lekin yetarli pedagogik kadrlar, moddiy baza bo’lmaganligi natijasida mehnat ta’limini fan asoslari bilan bog’lashni imkoni bo’lmadi. 1937 yilda mustaqil fan sifatida o’quv rejasida mehnat ta’limi fan sifatida chiqarildi.
Mehnat tarbiyasi bilan sinfdan tashqari, maktabdan tashqari va ijtimoiy foydali ishlari jarayonida amalga oshirildi.
Urushdan keyingi yillarda mamlakatimiz jamoatchiligini e’tibori yana o’rta maktabda mehnat ta’limi muammosiga qaratildi. 1952 yilda politexnik ta’lim va mehnat tarbiyasiga e’tibor berila boshlandi. Maktab faqat oliy o’quv yurtlariga kadr tayyorlaydi, bitiruvchilar soni orta borib ularning ko`pchiligi o’qishga kira olmay qoldilar. Maktabni bitirganlarni ko’pchiligi ishlab chiqarishga yuborish-qushish uchun 1954 yildan o’quv rejasiga o’sib kelayotgan avlodni kamol toptirish vositalaridan biri sifatida mehnat ta’limi kiritildi.
1958-59 o’quv yilida barcha maktablarda kasb urgatila boshlandi. Bu yil maxsus «Maktabni turmush bilan aloqasini mustaxkamlash va xalk maorifini rivojlantirish to`g`risida»gi qonun qabul qilindi.
Bu qonunda xamma o`quvchilarni ijtimoiy foydali mehnatga qo`shish, ta’limni unumli mehnat bilan bog`lash xaqida, maktabni xayot bilan, bunyodkorlik ishlari amaliyoti bilan bog`lash ishlari xaqida gapirildi. Yuqori sinflarda kasbga tayyorlash va ta’lim berish nazarda tutildi.
O`qitishni xayot bilan, maktabni turmush bilan boshlashga 1960-80 yillarda katta e’tibor berildi. O`quv ustaxonalari qayta qurildi, maktablararo ustaxonalar, o`quv-ishlab chiqarish kombinatlari tashkil etildi.
O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 1997 yil 29 avgust kuni 1X sessiyasida «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to`g`risida» qaror qabul qilindi. Dastur kadrlar tayyorlash milliy modelini ro`yobga chiqarishni, xar tomonlama kamol topgan, jamiyatda turmushga moslashgan, ta’lim va kasb xunar dasturini ongli ravishda tanlash va keyinchalik puxta o`zlashtirish uchun ijtimoiy-siyosiy, xukukiy, psixologik-pedagogik va boshqa tarzdagi sharoitlarni yaratishni, jamiyat, davlat va oila oldida o`z javobgarligini xis etadigan fuqarolarni nazarda tutadi..
Do'stlaringiz bilan baham: | 
