56
fuqarolarni huquq va erkinliklarin himoya qilish va unga rioya qilishning amaldagi
mexanizmining muuim belgilaridan biridir. Ularni ikki guruhga, ya'ni: O`zbekiston
Respublikasi Konstitutsiyasiga binoan fuqarolarning huquqularini ta'minlashga mas'ul
davlat idoralari va xalqaro tashkilotlarning tavsiyalariga binoan tuzilgan, inson
huquqlarini himoya qilish va unga amal qilishga ko`maklashuvchi, inson huquqlari
masalalari bo`yicha qo`shimcha tuzilmalarga bo`lish mumkin.
Fuqarolarning huquqlarini himoya qilish va unga amal qilishni ta'minlashdagi
asosiy mas'uliyat qonun bo`yicha sud va ijro hokimiyat idoralari zimmasiga yuklatilgan.
Qonunlarda belgilangan tartibga binoan («Fuqarolarning murojaatlari to`g`risida»gi,
«Fuqarolarning huquqlari va erkinliklarini buzadigan hatti-harakatlar va qarorlar ustidan
sudga shikoyat qilish to`g`risida»gi qonunlar) O`zbekiston Respublikasining har bir
fuqarosi davlat idorasi, tashkiloti yoki mansabdor shaxsga yoki sudga o`z huquqlarini
tiklash uchun murojaat qilish huquqiga ega. O`zbekistonda inson huquqlarini himoya
qilish sohasida davlat apparati faoliyatiga ko`maklashish maqsadida inson huquqlari
bo`yicha qo`shimcha institutlar vujudga keltirildi. Bular:
-inson huquqlari masalari bo`yicha qonunchilikning
samaradorligi ustidan parlament nazoratini amalga
oshiruvchi Oliy Majlisning Inson huquqlari bo`yicha
vakili(ombudsman);
-inson huquqlari sohasida milliy huquq me'yorlarining
xalqaro standartlarga muvofiqligini ta'minlovchi Oliy Majlis huzuridagi
Amaldagi qonun hujjatlari monitoringi instituti;
-inson huquqlariga amal qilish sohasida muvofiqlashtiruvchi,
tahlil qiluvchi va maslahat beruvchi idora-Inson huquqlari bo`yicha Milliy
markaz;
-respublikada inson huquqlarini ta'minlash muammolarining
sotsiologik tadqiqoti va tahlilini o`tkazuvchi «Ijtimoiy fikr» jamoatchilik
markazidir.
Bu institutlarning hammasi nodavlat tashkilotlar bilan bir qatorda O`zbekistonda
inson huquqlari muammolarini hal etishga o`z hissalarini qo`shib kelmoqda.
Respublikada inson huquqlarini himoyalash va unga amal qilish ustidan jamoat
nazoratini amalga oshirishga qodir bo`lgan huquqiy nodavlat idoralar sektori vujudga
keltirildi. Bular sud'yalar, advokatlar Assotsiatsiyalari, inson huquqlari va gumanitar
huquqni o`rganish Markazi, xususiy advokat va natorial xizmatlar, yuridik va jismoniy
shaxslarga huquqiy maslahat xizmatini ko`rsatuvchi turli firmalar, fuqarolar turli
qatlamlarining huquqlarini himoya qilish bo`yicha har xil jamiyatlar va jamg`armalar va
boshqalardir. Natijada yurtimizda jamiyatimiz uchun asosan yangi bo`lgan, inson
huquqlarini ta'minlash bilan shug`ullanuvchi jamoat sektori bunyod bo`ldi. Bu
fuqarolarning huquqlarini himoya qilish sohasida nazorat mexanizmining belgilaridan
biri bo`lib xizmat qilmoqda. Shunday qilib, O`zbekistonda inson huquqlari bo`yicha
institutlar tizimi shakllantirildi, endigi vazifa-barcha davlat va jamoat tuzilmalari
faoliyatini muvofiqlashtirishdan va har bir idora va mansabdor shaxs o`z
majburiyatlarini bajarishga, fuqarolarning arizalarini o`z vaqtida, odilona va vijdonan
ko`rib chiqishda inson huquqini himoya qilish masalalari bo`yicha respublika
qonunchiligining buzilmasligiga erishishdan iborat.
Do'stlaringiz bilan baham: