Ma`ruza internet tarmog’i va uning tashkil etilishi reja

Ijtimoiy tarmoqlar tasnifi, ularning maqsad va vazifalari hamda imkoniyatlari
Hozirgi 
kunda 
internetdan 
foydalanuvchilar 
orasida 
ijtimoiy 
tarmoqlardan 
foydalanuvchilar 90 % ni tashkil etmoqda, shu o‟rinda ijtimoiy tarmoq tushunchasi: uning tarkibi 
faqatgina ishtirokchilardan va ular o‟rtasida muloqotni o‟rnatuvchi, ko‟p foydalanuvchili 

---

interaktiv veb saytlar asosida yaratilgan tarmoqdir. Mazmuniga ko„ra ijtimoiy tarmoq ikki 
bosqichli bo„ladi:
1. Foydalanuvchilar orasidagi muloqotni o„rnatib beruvchi dasturiy-apparatli kompleks;
2. Foydalanuvchilar orasidagi umumiy qiziqishlarni aniqlash, guruhlar orasidagi muloqot 
internet tarmog„i orqali bajarilishi.
Ijtimoiy tarmoqlarning maqsadi – internetda o„zaro qiziqishlar yoki faoliyatga ega 
shaxslar bilan muloqot qurishdan iborat. O„zaro aloqa ichki pochta yoki xabar almashish tizimi 
orqali amalga oshiriladi. Ijtimoiy tarmoqlar ochiq yoki yopiq bo„lishi mumkin. Ijtimoiy tarmoq 
xususiyatlarining biri – do„stlar va guruhlar tizimidir.
Ijtimoiy tarmoqlarning internetdagi g„alabali yurishi 1995 yilda amerikaliklarning 
Classmatec.com (Odnaklassniki uning ruscha analogi hisoblanadi) ijtimoiy tarmog„i yaratilishi 
bilan boshlandi. Bu ijtimoiy tarmoqning maqsadi sinfdoshlarni internet tarmog„i orqali qidirish, 
topish va muloqot o„rnatish hisoblanadi. Vazifalari esa o„zaro qiziqish to„rlarini hosil qilish va 
muloqotni saqlab qolishdan iboratdir.
Hozirda yirik ijtimoiy tarmoqlarda foydalanuvchilar soni millionlab, milliardlab kishiga 
yetgan. Ular o„zaro muloqot qiladilar, saytlarga o„zlarining, yaqinlarining fotosuratlari, 
videolarini qo„yadilar, u yoki bu mavzuda fikr almashadilar. Kimlardir bu saytlarda o„zlarining 
unut bo„lib ketgan tanishlarini, bolalikdagi do„stlarini topadilar.
Ijtimoiy tarmoqlarda faqat do„stlar, tanishlarni emas, mashhur insonlarni ham uchratish 
mumkin. Yulduzlar o„z sahifalarini ochib, unda hayotlaridagi qiziqarli voqealarni yozadilar, 
suratlarni berib boradilar.
Ijtimoiy tarmoqlarning ikki turi mavjud bo„lib, bular ochiq va yopiq ijtimoiy 
tarmoqlardir. Ochiq ijtimoiy tarmoqlarda foydalanuvchilar o„z kontentlarini o„zlari yaratib, o„z 
fikrlari borasida ochiq muloqot o„rnatishlari va boshqa foydalanuvchilarni bunga jalb qilishlari 
mumkin. Buning yorqin misoli sifatida “Facebook.com”, “Odnoklassniki.ru”, “Vkontakte.ru”, 
“Twitter.com” va boshqalarni keltirish mumkin. Yopiq ijtimoiy tarmoqlar, asosan, bir maqsad 
sari harakatlanayotgan insonlarni birlashtirib, unga “begona”lar kirmaydi. Ko„p holatlarda yopiq 
ijtimoiy tarmoqlarga biror-bir kompaniya xodimlari uchunyaratilgan tarmoqlar misol bo„la oladi. 
Masalan, AQSh banklari xodimlari uchun maxsus yaratilgan ijtimoiy tarmoq “Sbanc Network” 
fikrimizga dalil bo„ladi. Yuqorida sanab o„tilgan jahonga mashhur ijtimoiy tarmoqlar 
imkoniyatlaridan foydalanish yaxshi natijalar berishi shubhasiz. Shunga qaramay, OAV hamda 
jurnalistlarning o„zlarida mazkur kontent bilan ishlashda qaysi axloqiy me‟yorlarga rioya etish 
kerakligi xususida aniq tasavvur yo„q. Butun dunyoda faoliyat yuritayotgan barcha OAV 
tahririyatlari uchun aniq axloqiy me‟yorlarni ishlab chiqish zarurati Bryussel, Anqara, Lahor va 
Yamanda yuz bergan terroristik harakatlar timsolida yanada dolzarblashdi. Bunday holatlarda 
montaj qilingan, fotoshop orqali o„zgartirilgan faktlarni haqiqat sifatida qabul qilish va noxolis 
axborot tarqatish juda ham oson. Shuningdek, zo„ravonlik ko„rinishlari auditoriya hamda 
jurnalistlarning ruhiyatiga salbiy ta‟sir ko„rsatishi ham mumkin. So„nggi yillarda mazkur 
holatlarning ko„payishi va bunday harakatlarning birinchi galda aynan ijtimoiy tarmoqlarda 
tarqalishi Onlayn yangiliklar assotsiatsiyasi (ONA) tomonidan ijtimoiy tarmoqlar kontenti orqali 
tarqatilayotgan xabarlar bilan ishlovchi jurnalistlar uchun axloq kodeksini yaratishga undadi. 
Mazkur axloq kodeksining asosiy maqsadi butun dunyo jurnalistlar tashkilotlari yordamida 
ijtimoiy tarmoqlar kontenti bilan ishlashning eng yaxshi namunalarini topish va jurnalist lar 
uchun harakat standartlarni tavsiya etishdan iborat. Ayni paytda axloq kodeksi Onlayn 
yangiliklar assotsiatsiyasining rasmiy veb sahifasida berilgan.