Ma’ruza fanning predmeti, maqsadi va vazifasi

Ma’ruza 4. ARXEOLOGIYA VA TARMOQ FANLAR

• 
  REJA:
  

1. 
   Arxeologiya fanida tarixiy fanlarning o’rni
   
2. 
   Arxeologiya va tarixiy fanlar
   

• TAYaNCh SO’ZLAR VA IBORALAR

Arxeologiya, numizmatika, antropologiya, tarixiy geografiya, tarixiy etnografiya, etnologiya, geraldika, gliptika, dinlar tarixi, harbiy san’at tarixi va h. k.

• ANNOTATsIYa

Paleantropologiya va arxeologiya. Etnografiya ma’lumotlaridan ibtidoiy davr tarixini o’rganishda foydalanish. Qadimgi tarixni tadqiq etishda lingvistika ma’lumotlarining o’rni. Sfragistika, epigrafika, numizmatika arxeologiya fanining tarkibiy qismi sifatida.

1. ARXEOLOGIYa FANIDA TARIXIY FANLARNING O’RNI

Arxeologiya juda ko’plab tarixiy fanlarni ilmiy manbalar bilan ta’minlaydi va ularning rivojlanishiga asos yaratib beradi. Shunday fanlardan numizmatika, antropologiya, tarixiy etnografiya, etnologiya, geraldika, gliptika, dinshunoslik, harbiy san’at tarixi va boshqalar. Yozma manbalarning paydo bo’lishigacha bo’lgan davr tarixi asosan arxeologik manbalar asosida o’rganiladi. O’zbekiston tarixi misolida aytadigan bo’lsak, mil.av. VI asrgacha bo’lgan davr 100 % arxeologik manbalar asosida yaratilgan. Undan keyingi davrlarda Ahamoniy, Ellin, Kushon, Turk xoqonligi, Arablar davrini o’rganish bo’yicha ham yozma manbalar juda kam va arxeologiyaning o’rni balanddir.

Arxeologiya va numizmatika

Numizmatika – grekcha so’z bo’lib, tangashunoslik, yoki tangalar tarixi fanidir. Arxeologik tadqiqotlar davomida topilgan tanga yordamida har bir inshootning qurilish, mavjud bo’lish va inqirozga uchrash davrlari aniq sanalarda aniqlanadi. Numizmatik manbalarni to’plash bo’yicha maxsus

ekspeditsiyalar tashkil qilishning iloji yo’q. U yuqorida ta’kidlab
o’tganimizdek arxeologik tadqiqotlar natijasida to’planadi. To’g’ri, gohida xalq qo’lida saqlanib qolgan, dehqonchilik natijasida erni tekislash davomida uning qa’rida saqlanib kelinayotgan tangalarga ham duch kelinadi.
Numizmatik manbalar madaniy qatlamning yoshini aniqlashda eng ishonchli manbadir. To’g’ri, gohida aholi qo’lida uzoq vaqt muomalada bo’lgan, qimmatbaho tangalar madaniy qatlamning xronologiyasini adashtirishi mumkin.