Ma’ruza bo‘yicha o‘quv materiallari mavzu: Bolalar psixologiyasi o‘quv fani sifatida

2. Psixologik tadqiqot o‘tkazish shakllari.
Bolani upganish ikki asosiy shaklda - amalga oshiriladi: «kundalangiga kesim» shaklida va «uzunasiga kesim» metodi deb nomlanuvchi tadqiqot shaklida amalga oshiriladi.Tadkiqot kundalangiga kesim shaklida -utkazilganda turli yoshdagi bolalar guruxlarida muayyan psixologik jarayon, xolat yoki xususiyat upganiladi va xap xil yosh bosqichidagi bolalarning natijalari uzaro solishtiriladi. Masalan, D.V.El’konin kichik, urta va katta maktabdari yoshdagi bolalarning syujetli-rolli uyinlariga xos xususiyatlarni upganib, uzaro solishtirib bolalar uyinlari taraqqiyotiga xos umumiy qonuniyatni aniklagan. Kundalangiga kesim shaklidagi tadkiqotda aso­siy e’tibor sinaluvchi bolalar yoshidagi farklarga qaratilishi kerak. Farq qanchalik kichik bulsa, psixolog-tadqiqotchi bola psixikasi va shaxsidagi barcha muxim uzgarishlarni payqashi uchun kuppoq imkoniyatlarga ega buladi. Tadkiqot uzunasiga kesim shaklida -utkazilganda bir yoki bir necha bolaning muayyan vaqt oraligidagi xayoti urganiladi. Tadkiqotchi uzluksiz ravishda bir yosh bosqichidan ikkinchisiga utishda bola psixikasida va xulq-atvorida ruy beruvchi uzgarishlarni aniqlab boradi. Masalan. maktabgacha ta’lim muassasasida yangi dastur buyicha ish boshlanga bulsa, muassasaga endi qabul qilingan bolalarni 4-5 yil uzluksiz upganish orqali dasturning bola taraqqiyotiga ta’sirini aniklash va u xaqida xulosa chiqarish mumkin buladi. Uzunasiga kesim shaklidagi tadqiqot shuningdek, ayrim xollarda longityud tadkikot xam deb atala­di. Tadqiqotning bu shakli ancha murakkab va kup vakt talab etadi.