Ma’ruza №9 Parazitlik, transmissiv va tabiiy manbali kasalliklarning biologik asoslari

Kipriklilar sinfi – Ciliata.
Kipriklilar yoki infuzoriylar (Infuzoria) murakkab tuzilgan sodda xayvonlar. Xarakterli tomoni maxsus xarakat organoidi – kipriklar va yadro dimorfizmining borligidir. Golotrixiyalar turkumi tibbiy axamiyatga ega.
Ichak balantidiysi( Balantidium coli) – balantidioz kasalligining qo‘zg‘atuvchisi;

• 
  Joylashishi: yo‘g‘on ichak;
  
• 
  Tarqalishi: xamma joyda, issiq iqlimli mamlakatlarda ko‘proq;
  
• 
  Morfologiyasi: o‘lchami 200 mkm, tashqi tomondan kipriklar bilan qoplangan. Sitoplazmasida 2 ta yadro (makro va mikronukleus). 2 ta qisqaruvchi vakuol, sitostom, sitofariks va sitoprokti bor. Bo‘linish yo‘li bilan ko‘payadi.
  

• 
  Xayotiy sikli va patogen ta’siri: ichak bo‘shlig‘ida yashaydi, ichakdagi oziq bilan oziqlanadi. Noqulay sharoitda ichak shilliq qavatiga kirib, qonaydigan yara xosil qiladi, eritrotsitlar bilan oziqlanadi. Qon tomiri bilan jigar, o‘pka va boshqa organlarga borib absess chaqirishi mumkin. Ichakning quyi qismida sistaga aylanadi.
  
• 
  Balantidiy odamdan tashqari kalamush va cho‘chqa organizmida uchraydi va ular asosiy manba xisoblanadi, u odam organizmiga ifloslangan oziq, suv va sabzavot-mevalar bilan yuqadi. CHo‘chqachilik fermasi xodimlari ichida sista tashuvchilar uchraydi.
  
• 
  Laboratoriya diagnostikasi: najasdan mikroskopda vegetativ shakllar yoki sistalar topiladi;
  
• 
  Profilaktikasi: shaxsiy gigienaga rioya qilish, sista tashuvchilarni aniqlash, fermalar go‘sht kombinatlarida sanitariya darajasini ko‘tarish.
  

Tibbiyot gelmintologiyasi
Yassi chuvulchanglar tipi – Plathelminthes

• 
  tipning xarakterli tomonlari:
  
• 
  Bilateral (ikki tomonlama) simmetriyaga ega;
  
• 
  uch qavat embrion varag‘idan rivojlanadi;
  
• 
  Teri muskul xaltasi mavjud;
  
• 
  muskul, aayirish, hazm, nerv va jinsiy sistemalari rivojlangan;
  
• 
  ko‘pchilik turlarida obligat paratizmga moslashishi hisobiga tuzilishi soddalashgan;
  
• 
  farqli bedgalaridan biri serpushtlidir; ko‘p yassi chuvalchanglarning lichinkalari partonogenez yo‘li bilan ko‘payadi;
  
• 
  ko‘p turli germafrodit; yassi chuvalchanglar 3 ta sinfga bo‘lib, o‘rganiladi:
  

a) Kiprikli chuvalchanglar(Turbellaria);
b) So‘rg‘ichlilar (Trematodes);
v) Tasmasimonlar (Cestoidea)

• 
  so‘rg‘ichli va tasmasimon chuvalchanglar tibbiy ahamiyatga ega