Ma’ruza №8. Yuk tashish, yuklash-tushirish va maxsus transportlar

Zatvorlar materialning turi, bunkerning o‘lchami va bo‘shatilish sharoitlariga ko‘ra tuzilishi turlicha bo‘ladi. Kichik hajmli bunkerlar, agar ular to‘la bushatiladigan bulsa −klapanli qaytarma zatvorlar (4.20-rasm, a) donador, va mayda bo‘lakchali materiallarni bo‘shatish uchun − sektorli (4.20- rasm, б), katta bo‘lakli materiallarni bo‘shatish uchun − barmoqli (4.20-rasm, в) zatvorlardan foydalaniladi.

4.20-rasm. Zatvorlar.
Ta’minlagichlar bunkerlardagi materialni uzluksiz chiqarib turish uchun xizmat qiladi (4.21-rasm).

4.21-rasm. Ta’minlagichlar: a – lentali; б – plastinkali; в –vintli; г – likopchali; д − baraban kurakli; e –karetkali; ж – tebranuvchan.
8.5. Yuklash - tushirish mashinalari
Qurilish ishlab chiqarishida yuklash - tushirish ishlarini bajarish uchun yuklagich va tushirgich mashinalaridan foydalaniladi.
Yuklanadigan materiallarning turiga qarab, donali yuklar uchun (ko‘tarib oluvchi yoki ayrili) va sochiluvchan yuklar uchun (botirib oluvchi) mo‘ljallangan yuklagichlar qo‘llanadi. Botirib oluvchi yuklagichlar bir cho‘michli va ko‘p cho‘michli uzluksiz harakatlanuvchi turlarga bo‘linadi. Bir cho‘michli yuklagichlar universal hisoblanib, ular turli xil sharoitlarda qo‘llaniladi. Ko‘p cho‘michlilar esa katta omborlarda, yo‘l qurilishida va ishlash jarayoni uzluksiz bo‘lgan konlarda keng qo‘llanadi.
Yuklash-tushirish mashinalari tasniflanadi:
maqsadi bo‘yicha – sochiluvchan materiallar va donali yuklar uchun;
ish rejimi bo‘yicha – davriy va uzluksiz harakatlanuvchi;
ishchi organi turi bo‘yicha – bir cho‘michli, ko‘p cho‘michli va ayrili; 4) yurish qismi bo‘yicha – pnevmog‘ildirakli va gusenitsali.
Bir cho‘michli yuklagichlar universal bo‘lib turli maqsadlarda ishlatilishi mumkin.
Bir cho‘michli yuklagichlar, asosan, sochiluvchan, mayda bo‘lakli materiallar va donali yuklarni yuklash-tushirish, tashish va taxlash hamda zichlashib qolmagan I va II kategoriyali gruntlarni, III kategoriyali tabiiy gruntlarni kovlab, mashinalarga yuklash uchun xizmat qiladi. Hozirgi paytda qurilishda eng ko‘p qo‘llanadigan yuklagichlar hajmli gidravlik yuritmaga ega bo‘lgan, g‘ildirakli, frontal ish jihoziga ega bo‘lgan qurilish yuklagichlaridir (4.22-rasm).
Shuningdek, yarim aylanuvchi yuklagichlar qo‘llaniladi (4.23-rasm).
Bir cho‘michli yuklagichlarning asosiy parametri –nominal yuk ko‘taruvchanligi. Ushbu parametr bo‘yicha ular kam (0,5 t), yengil (0,6...2,0 t), o‘rta (2,1...4,0 t) og‘ir (4,1...10,0 t) va katta yuklilarga (10 t dan yuqori) bo‘linadi.

Bir cho‘michli yuklagichning almashlab ishlatiladigan ish jihozlari va osma uskunalari 4.24-rasmda ko‘rsatilgan.