Ma’ruza №8. Yuk tashish, yuklash-tushirish va maxsus transportlar

Ko‘p cho‘michli yuklagichlar – uzluksiz ishlaydigan mashina bo‘lib katta hajmdagi ortish-tushirish yoki sochiluvchan va mayda bo‘lakli materiallarni (qum, shag‘al, chaqiq tosh, muz, qor) ishlarni bajarish uchun mo‘ljallangan (4.27-rasm). Yurish qismlariga ko‘ra, g‘ildirakli va zanjirli yuklagichlar bo‘lishi mumkin.
G‘ildirakli yuklagichlar yuqori manevrchanligi va transport tezligi bilan farq qiladi.
Ko‘p cho‘michli yuklagichlarning ish unumdorligi bir cho‘michlilarga nisbatan 40−60 foiz ko‘p. Ularni yuklash-tushirish kerak bo‘lgan sochiluvchan materiallar hajmi ko‘p g‘isht zavodlarida va qurilish detallari zavodlarida hamda temir yo‘l stansiyalarida qo‘llash maqsadga muvofiq. Bundan tashqari, uzluksiz ishlaydigan yuklagichlar sochiluvchan materiallarni fraksiyalarga ajratishda ham keng ishlatiladi. Uning uchun maxsus titrovchi g‘alvirlar o‘rnatiladi. Ko‘p cho‘michli yuklagichlardan temir yo‘l platformalarini bo‘shatishda foydalanish samaralidir. Bunda yuklagich platformasi buylab harakatlanib, materialni atrofga tashlab yoki transport vositasiga yuklab berishi mumkin.

Uni ish organi spirali ung va chapga yo‘nalgan ikki shnekli ta’minlagichdan iborat. Shneklar cho‘michli ekskavatorlarning ikki tomoniga joylashgan.

Ta’minlagich aylanganda ashyoga botib kirib, uni cho‘mich tomon surib beradi. Shnekli ta’minlagichni ostiga kurak o‘rnatilgan.
Odatda ashyo elevatordan tasmali konveyerga tashlab beriladi, ular esa transport vositalari yoki taxlash joylariga yetkazib beradi.
Ko‘p cho‘michli yuklagichlar unumdorligi 40, 80, 160 va 160 m³, ortish balandligi 2,4...4,2 m bo‘lgan hollarda ishlab chiqariladi.
Tushirgichlar temir yo‘l vagonlaridan va boshqa platformalardan qum shag‘al, chaqiqtosh, sement va shunga o‘xshashlarni tushirishda ishlatiladi. Yuk tushirish uchun mexanik va pnevmatik tushirgichlar qo‘llaniladi.
Mexanik mashinalar tushirgichlar - platforma yoki yarim vagonlarni bo‘shatish uchun, pnevmatiklari esa, sementlarni tushirib olishda qo‘llaniladi.
Nazorat uchun savollar.

1. 
   Yuk tashish mashinalarini o‘tuvchanligi deganda nimani bilasiz?
   
2. 
   Yuk avtomobillarini turlari va traktorlar, tirkama va shatakchilar to‘g‘risida tushuncha va ishlatilish sohasi.
   
3. 
   Maxsus transport vositalari to‘g‘risida nimani bilasiz?
   
4. 
   Davriy yuklagichlar to‘g‘risida gapiring.
   
5. 
   Uzluksiz ishlaydigan yuklagich va tushirgichlarni ishlatilish sohasi va vazifasi.