Ma’ruza №32 Metallurgik pechlar qurilishida qo‘llaniladigan o‘tga chidamli materiallar. Pechning gazoxod sistemalari, uning havo kislorod va suv bilan ta’minlanishi Tayanch iboralar

 
Pechning asosiy elementlari 

---

 Pechning 
fundamenti. 
Metallurgiyada 
qo‘llaniladigan 
pechlarning 
asosiy 
elementlaridan biri, uning asosi-fundamentdir. Pechlarning fundamenti statik va dinamik 
kuchlarga bardosh beradigan bo‘lishi kerak. Statik kuchlarga pechlarning devorlari, ishchi va 
hamma metalldan tayerlangan qismlar kiradi. Dinamik kuchlarga esa, pechlarga shixta material 
solganda, eritish jarayoni davomida hosil bo‘ladigan, tayyor mahsulotni olinayotganda va 
pechlarning o‘zi harakatlanayotganda hosil bo‘ladigan kuchlanishlar inobatga olinadi. 
 
32.2-rasm. Metallurgik pechlarning fundamentlari turlari 
Pechlar fundamentlari turli konstruksiyada bo‘lib, ularning asosiylari: a) butun yuza 
buylab, b) tasma shaklida, ya’ni ensiz, uzun plitalar holida va v) alohida-alohida blok plitalar 
holida tayyorlanadi. 
Butun yuza bo‘yicha bajariladigan fundamentlar
- asosan yallig‘ qaytaruvchi, marten 
va boshqa shu kabi pechlar uchun qo‘llaniladi, qaysiki bunday pechlarni tagini sovishi maqsadga 
muvofiq emas. 
Tasma shaklida va bloklar holida tayerlangan fundamentlar esa aksincha tagi 
sovitiladigan pechlarda (masalan, metall boyitma eritiladigan pechlar) qo‘llaniladi. 
Pechlarning fundamentni - tayyorlashda xarsang toshlardan, beton, qurilish va o‘tga 
chidamli g‘ishtlar, hamda chiqindi shlaklardan foydalaniladi. 
Eritish pechlarini qurishda, uning atrofiga suv to‘planishga nihoyatda ehtiyot bo‘lish 
shart. Suv to‘planish natijasida portlash, pechlarning emirilishi va ishchilarning jarohatlanishi 
mumkin. SHularning oldini olish maqsadida pechlarni suv o‘tgan inshoatlaridan (suv quvuri, 
kanalizatsiya) yiroqda quriladi, shuningdek pechlarning atrofiga drenajlar quriladi. 
Pechlarning qoplamasi. 
Pechlarning asosi futerovkadan, (o‘tga chidamli g‘ishtlardan 
terilgan devori) tashqi mahkamlagichdan, xom ashyo solinadigan va tayyor mahsulot olinadigan, 
hamda gazlar harakatlanadigan yo‘ldan tashkil topgan. 
Pech asosini mahkamlagich pechlarning turiga qarab, alohida-alohida metaldan 
tayyorlangan, metall belbog‘lar holida yoki pech asosini to‘la qoplagan metall kobig‘dan iborat 
bo‘ladi, (32.3-rasm). 
Qoplamaga ishlatiladigan metall listlarning qalinligi 8mm dan 30mm ga boradi. 
To‘g‘ri to‘rtburchak shaklidagi pechlarning svodi (shipi) yarim ey shaklida quriladi, 
sabab pechdagi issiqlik nuri eritilayotgan mahsulot tomon yo‘naltirishdir. Shuning uchun 
pechlarni svodini tayyorlash katta javobgarlikni talab qilib, yoyini qurishda unga tushadigan 
tayanch kuchi R ni quyidagi formula orqali hisoblanadi: 
2
cos

A
R

;
2
sin
2



A
;
2
2

ctg
P
R


---

Pech qizdirilganda devorlarning issiqlikdan sezilarli darajada kengayadi, shu kengayishni 
hisobga olib asosiy formulaga k - koeffitsient kiritamiz. U holda formulamiz quyidagi 
ko‘rinishda bo‘ladi: 
2
2

ctg
P
k
R

 
32.3-rasm. Metallurgik pechlar asosini mahkamlanish usullari 
Harorat t=1000°C bo‘lganda r=2,5 va harorat t=1200 ÷ 1500°C bo‘lganda r = 3 ÷ 
3,5 qabul qilinadi. 
Silindr shaklidagi pechlar to‘liq metall qobiqdan iborat bo‘lib, uning ustida bir necha 
umuman qalin metaldan tayyorlangan belbog‘lar (bondaj) bilan mahkamlanadi. 
Shaxtali pechlar suv yordamida sovitiladi. Shu sababdan pech devorlari atrofida suv 
harakatlanish uchun maxsus tayyorlangan moslamalar, kessonlar joylashtiriladi. Kessonlar 
o‘zaro bog‘liq bo‘lib, (suv harakatlanishi uchun) tashqi metal belbog‘larga mahkamlanadi.