Маъруза 17. Планетар узатмалар ва уларнинг ҳисоблашдаги хусусиятлар. Новиков илашмали

17.4- расм. Цилиндрсимон Новиков узатмаси.
Новиков илашмасида илашмасида тишларнинг профили ёндош кесимда айлана ёйлари билан ҳосил қилинган ва шестерня тиши қавариқ, ғилдирак тиши эса ботиқ шаклга эга. Тишларнинг бундай шакли узатманинг юкланувчанлик қобилиятини эгрилик радиуслари катталашгани боис оширади. Шуни қайд этиш лозимки, Новиков узатмасида ҳам юклама таҳсир этмаганида илашиш нуқтавий, юклама таъсирида эса нуқта қандайдир катталикдаги юзага айланади.
Эволвентавий илашма билан таққосланганда Новиков илашмаси бир қатор афзалликларга эга бўлади: юкланиш қобилияти 1,4 ...2 мартагача ортади; тишлар орасидаги мой қатламининг катталашуви ҳисобига ишқаланишга сарфланадиган исрофлар 2 мартагача камаяди; вал деформациясининг тиш узунлиги бўйича юкламанинг нотекис тақсимланишига таъсири камаяди. Худди оддий тишли узатмалар каби Новиков узатмалари ҳам вал орқали параллел, кесишадиган ва айқаш бўлган ҳолларда ишлатилиши мумкин.
Новиков илашмаси асосидаги узатмаларнинг камчиликларига ўта
юкланишларга ва юкламанинг катта ўзгариш фарқларига сезгирлиги ҳамда ўқлараро масофанинг оғишига чидамсизлиги киради. Шестерня ва ғилдирак тишлари профилининг бир хил эмаслиги тишли жуфтни тайёрлашда икки русумдаги тиш қирқиш асбобининг ишлатилиши талаб этилади. Тишларнинг айлана профилини олиш винт чизиғи бўйлаб амалга оширилиши лозимлиги ғилдирак тишларини тайёрлашда бир қатор техник қийинтчиликлар туғдиради.
Новиков узатмасидаги илашиш узлуксиз бўлиши учун ўқ бўйича
қопланиш коэффициенти ^_ > 1 бўлиши керак. Қия тишларнинг ёнбош
сиртлари n-n текислик кесимида винт чизиқларининг катта ^₁ ва ^₂ эгрилик
радиусларига эгадир. Туташув нукталари а тиш узунлиги буйича бир четдан иккин- чисига караб узгаради.
17.5- расм. Доиравий тишлар илашуви


Асосий геометрик параметрлари. Новиков узатмаси гилдираклари одатда силжитишсиз кесилади. Уларнинг геометрик параметрлари.
d=m_tz;
(17.15)
d_a=d+2m_nh_a; d_f=d-2m_n(h_a+c); a=0,5 m_t (z₁+z₂);
m_t= m_n /cosβ

Бу формулалар кутб олди-орти илашмаси учун келтирилган. Улардаги белгилашлар худди эвольвентавий узатмалар учун каби булади: