Ma’ruza №11 gapning uyushiq bo‘laklari

AJRATILGAN GAP BO’LAKLARINI HOSIL QILISH USULLARI
Esda saqlang. Gap tarkibidagi ma’lum bo‘lakning ma’nosini ta’kidlab, izohlab keluvchi, boshqa bo‘laklardan to‘xtam va ohang jihatidan ajralib turuvchi bo‘laklarga ajratilgan bo‘laklar, shunday bo‘lakli gaplarga esa ajratilgan bo‘lakli gaplar deyiladi.

Bilib oling. Ajratilgan bo‘laklar ishtirok etgan gaplar mazmunan murakkablashadi. Gapning asosiy qismi ifodalagan axborotga ajratilgan bo‘lakdan anglashilgan qo‘shimcha axborot qo‘shiladi. Masalan, Тursunali akaga, shunday katta olimga, kuyov bo‘lish hazil gap emas. (O‘. Usmonov) Bu gapda birinchi axborot Тursunali akaga kuyov bo‘lish hazil gap emasligi gapning asosiy qismi orqali, ikkinchi axborot esa Тursunali akaning katta olimligi ajratilgan bo‘lak orqali ifodalanadi.

Juda muhim. Yuqorida bayon qilinganidek, ajratilgan bo‘laklar ikki xil vazifani bajaradi:

a) ma’lum bir bo‘lak ma’nosini ta’kidlash, bo‘rttirish;

b) ma’lum bir bo‘lakning umumiy ma’nosini izohlash, konkretlashtirish, tushunarsiz ma’nosini tushuntirish.

Ajratilgan bo‘lakning bu ikki xil vazifasi uning ajratish usuli orqali ham bilinib turadi.

Esda saqlang. Ajratilgan bo‘laklar yuqoridagi vazifaga muvofiq ikki xil yo‘l bilan ajratiladi: