Маъруза 1 таркиби

Қаршиликнинг температура коэффициенти (ҚТК). Бу параметр 
резистор қаршилигининг атроф – муҳит температураси 1
0
C га ўзгаргандаги 
нисбий ўзгаришини кўрсатади ва 1/
0
C ларда ифодаланади: 
ҚТК =

R /(R
0
Δt) 
бу ерда: ΔR – резистор қаршилиги (Ом) нинг (
0
С) температура 
диапазонида абсолют ўзгариши; R
0
– резисторнинг нормал температурадаги 
қаршилиги (Ом); t – резисторнинг чегаравий ишлатиш температураси (0C). 
Ўзгарувчан 
резисторлар. 
Радиоэшиттириш 
ва 
телевизион 
аппаратларда овоз баландлигини, тембрни, равшанликни, контрастликни, 
қаторлар ва кадрлар частотасини, телевизион тасвир ўлчамларини 
ростлагич сифатида ва бошқа мақсадларда умумий ишларга мўлжалланган 
ўзгарувчан резисторлардан фойдаланилади. Бундан ташқари бу резисторлар 
ишлаб чиқариш, тиббиёт ва бошқа махсус аппаратларда ўтаётган ток ёки 
олинадиган кучланишга боғлиқ бўлган параметрларни ростлаш учун хизмат 
қилади. Барча ҳолларда улар аппаратларни ишлатишда зарур бўлган 
ростлагич 
элементлар 
ролини 
бажарганлиги 
сабабли, 
улардан 
фойдаланишда қулай бўлишлик, қаршиликнинг у ёки бу қонун (чизиқли, 
логарифмик, экспоненциал) бўйича бир текис ўзгариши, ишончли бўлиши 
ва тузатиш ишларида тез алмаштириладиган бўлиши талаб этилади. 
Умумий ишларга мўлжалланган ростловчи ўзгарувчан резисторлардан 
ташқари, кўплаб ишлаб чиқарилган радиоаппаратларни созлаш ва ростлаш 
учун мосланувчи кичик ўлчамли резисторлар қўлланилади. Бу резисторлар, 
одатда, радиоаппарат қобиғининг ичига ўрнатилади ва индуктивлик 
созланиб ва ростлангандан сўнг резисторлар ўқларининг ҳолати нитроэмал 
ёрдамида белгилаб (чеклаб) қўйилади. Шу йўл билан механик ва бошқа 
таъсирлар остида қаршилик ўзгаришининг олди олинади. 
Симли резисторлар. Симли резисторлар температурага нисбатан 
юқори барқарорликка ва термочидамлиликка эга. Бу резисторларнинг 
асосий камчилиги – қаршиликлари диапазонининг чекланганлиги (бир неча 
юз кОм ларгача) ва баҳоси нисбатан юқорилигидир. 

---

Ҳайдаров А.Ҳ. Ааналог ва ракамли электроника  
7