Ma’ruza 1 kirish kirish. E

Energiyaga tashqi ta’sir va naloglar

YAxshi funksiyalanuvchi bozorning muhim mezonlaridan biri bu shunday faktki, qaysiki iqtisodiy guruxlar(ishlab chiqaruvchilar orasida yoki ishlab chiqaruvchilar bilan iste’molchi orasida) orasida ish yuzasidan bog‘lanishlar bozor vositasi orqali amalga oshiriladi. Bu barcha tovar yoki xizmatlar uchun bozor narhlari mavjudligini taqozo qiladi. Bozorlarda real sharoitlarda ko‘pincha ba’zi mahsulot va resurslar bozor narhiga ega bo‘lmaydi, ya’ni, misol tariqasida, qaysidir zavodning chiqindilari yoki tabiiy resurslarning qaysidir bir turidan foydalanish.

Ishlab chiqaruvchi bilan iste’molchi orasidagi munosabatlarning bunday turlari tashqi ta’sir deb yuritiladi. Bunday tashqi ta’sir bozor narhiga ega bo‘lmaganligi uchun ular mazkur mahsulotni ishlab chiqarishdagi sarfni va iqtisodiy elementning foydasini hisoblashda e’tiborga olinmaydi.

Atrof muhitni ifloslanishi bilan bog‘liq holatlarda ifloslantiruvchi–sub’ekt jamiyatga iqtisodiy vaqt yuklaydi. Agar undan ifloslantirilganlik uchun to‘lov undirilmasa, u ifloslantiruvchi moddalarning chiqindilarini kamaytirish bilan juda kam qiziqqan bo‘ladi.

Iqtisodiy nazariyada keltiriladiki, ya’ni ifloslantiruvchi moddalarning chiqindilariga narh o‘rnatilishi kerak. Ushbu ortiqcha mahsulot va atrof muhitdan resurs sifatida foydalanishning narhga ega bo‘lishi va ishlab chiqaruvchi tomonidan sarf va foydani(tashqi ta’sirlarning «internalizatsiya»si) solishtirish orqali e’tiborga olinishi uchun maxsus nalog kiritilishi tavsiya qilinadi.

Iqtisodchilar ifloslanish darajasini nazorat qilish bo‘yicha me’yor va standartlar kiritish o‘rniga ifloslantirishga nalog solishni afzal ko‘rishadi. Nalogga tortish qarorining foydasi ishlab chiqaruvchiga, agar zaxarli moddalar chiqindisi chiqarilmasligi juda yuqori hisoblanuvchi xarajatlarga olib keladigan holatlarda ham, nalog to‘lash imkonini beradi.

G‘arbiy Ovro‘pada SO2 energiyaga nalog kiritishni SO2 chiqindi–larni qisqartirish imkoniyatlaridan biri sifatida qaraladi. Ovro‘pa Ittifoqi qatnashchilari davlatlarining iqtisodiy rivojlanishiga ta’sir ko‘rsatuvchi argumentlarning ijobiy va qarshilari mavjud.