Маъруза 1: Кириш. Карьер атмосферасининг таркиби ва унга қўйиладиган талаблар. Карьер атмосферасини ифлосланиш омиллари

Расм17.5 Ҳайдаш усули ёрдамида карьерни шамоллатиш схемаси

а ва б-қувурни қўллаш ва лаҳмдан фойдаланишга тегишли.

Шамоллатишни ҳайдаш усулида, тоза ҳаво тўғридан-тўғри ифлосланган худудга берилади, бу эса уни нисбатан тезликда шамоллатишни таъминлайди. Ҳаво оқими катта эжектирующий қобилиятда бўлган атмосфера ҳавосининг яқинида ифлослангани сўриб олади ва улардаги бўлган зарарлиларни суюлтириб юқориги горизонтларга ташлайди ёки bixb бўлмаган ёки карьерни кам ифлосланган участкага ўтказилади. Ҳавони сўриб олиш усулида жуда ҳам ифлосланган ҳаво тартиб олинади уни ўрнини ёнидаги участкадан тозароқ ҳаво эгаллайди. Зарарлиларни ажратувчи ускуналар одатда шу зарарлиларни ўртасида жойлашган бўлиб, тоза ҳаво ўша ифлосланган ҳаво тортиб олингандан кейин унинг ўрнини эгаллайди. Натижада тортиб олиш усулида шамоллатишни давомийлиги, ҳайдовчи усулга нисбатан кўпдир. Тортиб олиш усулини ютуқлари шундан иборатки, ифлосланган ҳавони карьер чегарасидан ташқарига чиқариб ташланади. Бундан ташқари ҳаво оқимини тезлиги катта бўлмаганлиги туфайли сўриш усулида ўтирган чангларни ҳайдаш бўлмаслигидан қўшимча чанг ҳосил бўлиш йўқотилади. Бу ҳайдаш усулида ҳавони катта тезлигида карьерга берилганда бўлади.

Умуман олганда, қувурни қўллаш ёки лаҳмлардан фойдаланиш шамоллатиши ҳаво жўнатгич бўйича ҳозирги воситаларда ҳавони беришни чегараланганлиги учун кам самаралидир. Бу усуллар катта харажатни талаб қилади, айниқса лаҳм шамоллатишдан фойдаланилганда, агарда бу лаҳмлар мана шу шамоллатиш учун ўтказилса. Кўрилаётган усул самарали бўлиши мумкин фақат катта бўлмаган ифлосланган ҳудудни шамоллатишда ва ифлосланган ҳудудга тўғридан-тўғри шамоллатиш қувурларни ёки лаҳмларни келтирилганда. Аммо, булар ишчи ерини ва ифлосланиш ҳудудини доимо сурилиши қийинчилиги билан боғланган.
Каркин разрезида уни шамоллатиш учун тажриба асосида стволлар фойдаланилган. Унда ҳавонинг тезлиги 5 м/сек ни ташкил қилган. 10 соат ичида карьердан умумий ҳажм ҳавосини 1 %га тенг ҳаво йўқотилган. Кўриниб турибдики, бу усул умумий шамоллатиш учун мана шундай катта Каркин карьерини 6*10⁸ м³ хажмини ташкил қилган учун фойдаланиш мумкин бўлмаган.
Карьерларни шамоллатиш учун енгил қувурлардан фойдаланиши уни дирижабль ёки аэростатда ушлаб туриш ғояси ҳам бўлган. Олдиндан ҳисобланиши бўйича бу усул қимматдир.
Юқорида кўрсатилган камчиликларга асосан сунъий шамоллатиш усули трубани қўлланиш билан ва лаҳмдан фойдаланиш ҳозирги вақтда карьерларда қўлланилмаётибти. Уни ёрдамчи усул сифатида қўлланилади, агарда карьерда бошқа сабабларга кўра лаҳм олиб борилса, масалан, конни қуритиш учун олиб борилган лаҳмлар шамоллатиш учун фойдаланилганда.