Ma`ruza №1 kirish. Fanning asosiy mazmuni va masalalari zagotovkalarga dastlabki ishlov berish

3.
 
Chiviq, val, truba va listlarni qirqish 
Chiviq va vallar yuritmali pichoqlar yordamida, diskli, tasmali, friktsion, 
elektrofriktsion arralar yordamida, tokarlik-qirquvchi stanoklar, qirquvchi avtomatlar, yupqa 
jilvir tosh bilan ishlaydigan stanoklar yordamida qirqiladi.
Chiviq materiallarni temirchilik sexining tayyorlov bo`limida press va kaychi 
yordamida qirqish mumkin. 
Listli materiallarni, odatda, turli konstruktsiyali: dastakli, stulli, gulotinli, rolikli 
kaychilar yordamida qirqiladi. 
Yuqorida sanab utilgan chiviqli va listli materiallarni mexanik qirqish usullaridan 
tashqari gazli (avtogenli), anodli-mexanik, elektrouchkunli va ultratovushli qirqishlar 
qo`llaniladi. 
Yuritmali pichoqlar chiviqli materiallarni pichoqli polotno yordamida qirqadi. Pichoqli 
polotno mexanik yuritmadan ilgarilanma qaytma harakat oladi va ma’lum bir bosim ostida 
harakatlanadi. Pichoqli polotnoning qirquvchi tishlari bir tomonga, yag`ni qirqish tomoniga 
yo`nalga bo`lib, polotno qirqiluvchi materialga faqat ishchi yurishida bo-siladi, qaytish yo`lida 
esa gidravlik mexanizm yordamida ko`tarilgan holda qaytadi. 

---

Qirqilish kenligi yuritmali pichoq yordamida qirqishda diskli arradagiga nisbatan 
kichik bo`lganligi uchun materiallning yo`qotilishi kam bo`ladi. Yuritmali pichoqlarda qirqish 
unumdorligi diskli arrali va boshqa qirquvchi stanoklarga qaraganda kam. 
Diskli arralar yupqa freza kabi qirquvchi tishli diskdan iborat, ular prokatlarni, 
chiviqlarni, turli profildagi balkalarni qirqishda qo`llaniladi. 
Chiviqlarni diskli arralar yordamida yakkalab va paketli qirqish mumkin (1.3.-rasm). 
1.3.– rasm. Diskli arra bilan prokatlarni qirqish sxemasi 
Bitta chiviqni qirqishda asosiy vaqt quyidagi formula yordamida aniqlanadi: 
[мин]
ю
.
о
ч
к
ю
.
и
ч
к
a
S
l
l
d
S
l
l
d
t






bu erda d - qirqiladigan chiviq diametri, mm; l
ch
- arraning qirqib chiqish kattaligi, mm; S
i.yu 
- 
ishchi yurishdagi surish, mm/min; (S
i.yu
=S
z
Z n; S
z
- diskli arraning bir tishga surish, mm; Z - 
diskli arraning tishlari soni; S
o.yu
- arraning orqa yurishdagi tezligi, mm/min.