ma’ruza – soat Yengil atletika bo’yicha o’quv ishlarini tashkil qilish, rejalashtirish va hisobini yuritish. Reja

Darsning tashkil qilinishi
Kuzatuvchi quyidagilarga e ’tibor berishi kerak:
1. D arsning o ‘z vaqtida boshlanishi va tugallanishi; dars ismlarida ayrim asboblarda ish bajarilishi va mashq turlari uchun taqsimlangan vaqtning maqsadga muvofiqligi.
2. M ashg‘ulot joyi, asbob-anjomlardan foydalanisn, o‘quvchi- larni joylashtirish, saflanish va qayta saflanishlarning ahamiyati va ularning tarbiyaviy qiymati.
3. Dars qismlarida o‘quvchilar ishini tashkil etishning usullari va uiar variantlarining: frontal, guruhli, individual, aylanma mashq usullarining birin-ketinligi, baravarligi va h.k.
4. Dars qismlarida o‘quvchilaming harakat faolliklarini oshirish uchun foydalaniladigan usullar, ularning samaradorligi. 5. Darsda o‘quvchilardan yordamchilarsifatida foydalanishning afzalligi. 0 ‘qituvchining o ‘z yordamchilari ishlarini nazorat qilishi va taqdirlashi.


Darsda qo’llaniladigan vositalarga tasnif
Darsning tayyorgarlik qismi vositalarini, uning bajaradigan funktsiyasiga muvofiqligi (maxsus tayyorgarlik va yondashtiruvchi o'quvchilarni darsga jalb etuvohi mashqlarning mavjudlig: va yuklamalarning etarli bolishi).
Darsning asosiy qismi uchun mashqlarni tanlash, shug'ul- lanuvchilarning imkoniyatlarini e ’tiborga olish, o‘zlashtirilayotgan materialning ketma-ketligi, mashqlarni bajarish uchun yengil- lashtirilgan sharoitlar yaratish, ko‘nikma va m alakalarni hisobga olish, topshiriq takrorlanishining yetarli bolishi va h.k. to‘g‘ri amalga oshirilishii misollar bilan tasdiqlanishi lozim.
1. Darsning asosiy qismida umum iy va maxsus m ashqlar orqali o ‘quvchi!ar tayyorlanadi.
2. Darsning asosiy qism ida dars oldiga qo‘yilgan vazifalar mashqlar orqali to'liq bajarishga harakat qilinadi.
3. Darsning yakunlovchi qismiga vositalar tanlashda asosiy qismda bajarilgan ishlarning xususiyatlari e’tiborga olinishi, orga- nizm tiklanishining ta’minlanishi.
4. Uyga topshiriqlar, ularning to^Viligi va xususiyatlari, ular- ning qollanishiga bolgan asosiy talablarga rioya qilinganligi.
Bulardan tashqari, o‘qituvchining so‘zlashuv uslubiyati, nutq madaniyati, ko‘r2azmali usullami to‘g‘ri bilishi, amal qilishi, jismoniy m ashqlarni amaliy o'zlashtirish ketm a-ketligiga, texnikadagi xatolaming oldini olish va kuzatish, o'quvchilai^a bo‘Igan muomalasi, talabchanligi, qat’iyatliligi, irodasi, o‘zini tuta bilishi, odobi, xushfe’lligi va o quvchilaming savollariga hoziijavobligi, ularning yutuqlarini ko rsata olishi, to‘g‘ri baho berishi katta ahamiyatga ega.
Yengil atletika mashg‘ulot!arining asosiy tashkiliy shakli - darsdir. Yengil atletika darslari nazariy va amaliy bo‘lishi mumkin. N azariy darslarda shug‘ullanuvchilar yengil atletikaning nazariyasi va uslubiyatidan bilim oladilar.
Am aliy darslarda shug‘uUanuvchilar jism oniy tayyorgar- liklarini oshirib, yengil atletika mashqlari texnikasini egat-
laydilar. ars uch qismdan tuziladi:
— tayyorlov qismi;
— asosiy qism;
— yakunlovchi qism.
D arsning tayyorlov qism ining vazifasi: shug‘ullanuvchilar faoliyatini tashkil qilish va bo‘ladigan yuklamaga tayyorlash.
D arsning asosiy qismining vazifasi: shug‘ullanuvchilarning jism oniy tayyorgarligini oshirish, yengil atletika mashqlari texni-
kasiga o ‘rgatish.
Darsning yakunlovchi qismining vazifasi: yuklanishni asta- sékin kamaytirish, organizm holatini bir me’yorga keltirish. Yengil atletika darslarida konspekt tuzish uslubi quyidagicha:
D ars - 40 daqiqa.
Tayyorlov qismi 20% ni tashkil qiladi (12 min).
Asosiy qismi — 25-38 daqiqa.
Yakunlovchi qismi — 3-5 daqiqa.
Dars konspektini ketm a-ket toUdirish quyidagicha:
1. N ag darslik rejasi, darsning asosiy qismi materiali yozib olinadi.
2. Asosiy mashqlarning har biri bo‘yicha darsning vazifalari
qo‘yiladi.
3. M ashg‘ulotning o‘tkazilish joyi (sport maydoni, sportzal,
stadion va b.) va kerakli asbob-anjomlar ko‘rsatiladi.
4. Darsning tayyorlov qismi uchun mashqlar tanlanadi va
konspektga tushiriladi.
5. H ar bir mashq uchun yuklama me’yorlanadi va darsning
har bir qismi uchun vaqt ko'rsatiladi.
6. Darsning yakunlovchi qismi uchun material beriladi.
7. “Tashkiliy-uslubiy ko‘rsatmalar” bo‘limi toMdiriladi.
Konspektningshakli ______dars konspekti
sinf o'quvchilari uchun Dasming vazifalari: 1. ars o*tkaziladigan sana
2.
3. ___________ _________________
‘tkaziladigan joyi_______ snaryadlar, anjomlar______
Darsning qismlari va ulami davom etish vaqti Mazmuni Meyori Tashkiliy-uslubiy ko‘rsatmalar
‘qiluvchining imzosi _
Darsning kamchiliklari
Mashqlarni yozish tizimi.

1. 
   Gimnastikaga xos mashqlarni gim nastika snaryadlarida,
   
2. 
   akrobatikada musiqa ritmiga, badiiy gimnastika elem entlari va qismlarini hisob bo‘yicha (I, 2, 3, 4 va h.k.).
   
3. 
   2. Yozish — mashqlar m utlaq param etrga ega bo‘lmasa va qismlarga bo‘linadigan holda (m asalan, to ‘pni otish).
   
4. 
   3. Chizm a — mashqlaming rasm i, snaryadlarning joylashish chizmasi, zal o‘lchamlari va chiziqlari ham da sport m aydon- chasining o ‘yinchilar o‘ynagandagi harakatli chizm alari, aralash estafeta yoki alohida mashqlar, aylanrpa mashg‘ulot b o ‘vicha o‘tkaziladigan uslubdagi chizmalar.
   
5. 
   Ko‘rsatiIgan 3 xildagi tizimni bir vaqtda dars konspektida ishlatish mumkin.
   

Darsning asosiy qismida m ashqlarni ketm a-ket yozish:
1. Oldin mavzuni yozib, keyin shu mavzuni hal etish uch kerak bo ladigan (tahlil qiluvchi, yondashtiruvchi, m axsus tayyorgarlik va h.k.) mashqlar beriladi. M asalan, mavzu: Qisqa masofaga yugurish, 1-dars: a) yuqori startdan yugurish;
b) past start holati; v) past startdan yugurish.
4-dars. Qisqa masofaga yugurish: a) buyruq bo‘yicha past startdan yugurish;
b) 30 m startdan vaqtga yugurish.
Darsning vazifasini belgilash.
Darsda o'rgatish, tarbiyalash va sog‘lomlashtirisn vazifalari
hal etiladi.
Darsning oldiga qo'yiladigan vazifalar fe’lning buyruq shaklida
bo‘ladi.
Ko‘p tarqalgan fe’llar quyidagilardir: tanishtirish, gapinb bensh, aniqlash, o‘rgatish, takrorlash, mustahkamlash, takomillashtirish, rivojlan-tirish, tarbiyalash, tekshirish, baholash, musobaqa o‘t- kazish, eslatish, Vazifa berish, yakunlash va h.k.
Darsga vazifa qo‘yish dasrning asosiy qismida bosh mashqni aniqlash bilan boshlanadi. Masalan, “Qisqa masofaga yugurish” mavzusi 8 ta darsda o‘tilsa, darsda quyidagi vazifalar ko‘riladi:
1) past start holatiga o ‘rgatish;
2) startdan yugurib chiqish texnikasiga o‘rgatish;
3) yugurish tezligini oshirish;
4) 60 m yugurishda tezlikni oshirish;
5) 60 m yugurishni baholash.
Darsning tayyorlov qismini tuzish uslubi.
Darsning tayyorlov qismida quyidagilar rejalashtiriladi: sinfni saflantirish, navbatchining axboroti, darsning vazifasini eshittirish, saf mashqlari, qayta saflanish yoki topshiriqni baholash.
Mashqlarning keyinchalik yozilishi quyidagicha: yurish - odatdagidek, safda qadam tashlab buyruq va topshiriqlarni bajarish (masalan, qollarni oldinga va orqaga doira shaklida harakat qilib
yurish).
Yugurish - odatdagidek topshiriqni bajarish (masalan, harakat yo‘nalishiga yelka bilan, yugurish (har bir qadamda balandga, oldinga sakrash, 3-5 qadam da va h.k.).
Keyin yugurishdan yurishga qayta saflanish bilan b adan qizdirish turidagidek mashqlami bajarish.
Badan qizdirish m ashqlarini jo y id a va yurishda bajarish mumkin.
M ashqlar o ‘ziga xos juft-juft boMib, uch kishi, to ‘rt kishi, hamm a sinf bilan snaryadlarsiz va snaryadlar bilan, snaryadlarda va aylanma mashg‘u-lotlarda aralash holda bajariladi.
Badan qizdirish mashqlari quyidagicha ketma-ketlikda baja­riladi:

1. 
   qaddi-qom atni chiniqtiradigan mashqlar;
   
2. 
   yelka va qo‘lni chiniqtiradigan m ashqlar;
   
3. 
   gavda va qoMni chiniqtiradigan mashqlar;
   
4. 
   gavda va oyoqni chiniqtiradigan mashqlar;
   
5. 
   harakat uyg‘unligini va chaqqonlikni rivojlantiradigan
   

maxsus yondashtiruvchi, tahlil qiluvchi va h.k.) mashqlar;
gavda va oyoqqa beriladigan m ashqlarga sakrashlarni qo shib, mashqlar bajarish: yugurish m ashqlari va tezlanish (sport maydonchasida).
“ Badan qizdirish”dagi m ashqlar soni - 7-8 ta.
Keyin sinf 2 guruhga bo‘linib, darsning asosiy qism idagi mashqlami bajarish uchun maydongacha borishadi (sinfni ko‘proq guruhlarga ham boMish mumkin).
Mashqlami m e’yorlash:
— mashqlami vaqt, takrorlash soni, metrlar, kilometr, og‘irlik,
harakat tezligi (qadam, yugurish) bilan m e’yorlash mumkin;
darsning yakunlovchi qismi sekin yugurishdan yurishga o‘tish bilan boshlanadi. Yurish - odatdagidek bo‘üshi yoki m a’lum topshiriq bilan har xil shakldagi yurishlar bilan bajarilishi m um kin. Bundan lashqari, shiddati past b o ‘lgan o yinlardan foydalansa ham bo‘ladi. Ayrim qismlarda nazariy bilim lar berilishi va u la r nazorat qilinishi mumkin (masalan, m usobaqa qoidasi, gigienik talablar va h.k.);
— darsning yakunlovchi qismi darsni umum lashtirib xulosa chiqarish va uyga beriladigan (guruh yoki individual) vazifalar bilan tugallanadi.
ashkiliy-uslubiy ko‘rsatmalar:
— darsning tashkil qilinishiga qaysi joyda qanday usulda saflanish, mashg‘ulot o'tkaziladigan joy, guruh harakatining yo'nalishi va bir harakatdan ikkinchisiga o‘tishi (yurish, yugurish va h.k.), asbob-anjom lam i joylashtirish va yig‘ishtirish, mash- g‘ulot joyini tayyorlash uchun javobgar shaxsni belgilash, yordam- chilami tayinlash, sanitariya-gigiena talablarini bajarish, chiniqish vositalaridan foydalanish kiradi;
— uslubiy ko‘rsatmalarga mashqning to ‘g‘ri bajarilishiga yor- damlashadigan ko‘rsatm alar, xatolardan ogohlantirish va tuzatish, maxsus bilimlarni berish joyi va vaqti, texnik vositalardan foy­dalanish, mashqlarga o ‘rgatish usullari va uslublari, bilim va malakalami baholash, uyga berilgan vazifani tekshirish joyi va vaqti, jismoniy rivojlanganlik, tayyorgarlikjinsni e’tiborga oigan holda, tabaqalashtirilgan holda o‘rgatish
Konspekt bo ‘yicha k o ‘rsatmalar.
Konspektning bu boMimida o'qituvchi darsning qaysi bo‘limi bajaril-maganligini va uning sababini, o‘zining o‘quv jarayonini yaxshilash bo‘yicha fikr-mulohazalarini va uyga berilgan vazifalami yozib boradi.
ayyorlov qismining asosiy qism bilan bogUiqligi.
Tayyorlov qism um um iy va maxsus qismga boMinadi. Umum iy qism da quyidagilar: yurish, yugurish, um um -ivojlantiruvchi, raqslar, o‘yinlar va h.k. mashqlar qo‘llaniladi. Mashqlarning soni — 5-8 ta.
Maxsus qismda mashqlarning tuzilishi va xususiyati bo‘yicha organizmga o‘zaro ta ’siri, darsning asosiy qismidagi mashqlarga bog‘liq holda qo‘llaniladi.
Yengil atlctika darsining asosiy qisnii. Yengil utletika texnikasini o'rganish kuch, tezkorlik, chidamlilik, egiluvchanlik va harakat uyg‘unligini talab qiladi.