Ma’ruza № Kirish. Kon mashinalari va komplekslari fanining maqsad va vazifalari

Kon jinslarining turg’unligi - kon qazish ishlari natijasida hosil bo’lgan bo’shliqlarda kon massivini buzilmasdan o’z muvozanatini saqlab turish xususiyati.
Ruda va ko’mirning turg’unlik xususiyati kon qazish ishlari texnologiyasi va qazish bo’shlig’ini saqlab turishda hal qiluvchi ahamiyatga egadir.
Foydali qazilma konlarini (ruda konlarini) yer osti usulida qazib olishda kon jinslari massivi turg’unlik buyicha quyidagicha tasniflanadi

1. 
   O’ta noturg’un massiv –qazish bo’shlig’ini mustahkamlamasdan qazish ishlarini olib borish imkonini bermaydi.
   
2. 
   Noturg’un massiv – lahim yon tomonlarini kichik miqdorda (4-10m²)mustahkamlamasdan kon ishlarini olib borish imkonini beradi, biroq kon shiftini mustahkamlamasdan kon ishlarini olib borish ishlariga imkon bermaydi .
   
3. 
   Kam turg’un massiv – lahim yon tomonini mustahkamlamay, shiftini 10-30m² gacha ochilganda shiftni buzilishga olib keladi
   
4. 
   O’rtacha turg’un massiv –lahim shift jinslari 150m² gacha ochilganda uncha uzoq bo’lmagan vaqtda mustahkamlamasdan kon ishlari olib borishga imkon beradi.
   
5. 
   Turg’un massiv – qazish bo’shlig’ida lahim yon tomonlari va shifti 300-500m² ochilganda mustahkamlamasdan kon ishlari olib borishga imkon beradi
   
6. 
   O’ta turg’un massiv – 800-1000 m² va undan katta massiv maydonlarini qazish ishlari natijasida ochilganda uzoq vaqt davomida buzilmasdan turishini ta’minlaydigan massiv
   

Ko’mir konlarini yer osti usulida qazib olishda kon massivlarining tasnifi quyidagicha .
a) Turg’un bo’lmagan massiv – bo’shliqni mustahkamlanmasa, shift va lahim yonlaridagi jinslar ochilgan ondayoq buzilib ketadi .
b) Kam turg’un bo’lgan massiv – qazish bo’shlig’i 1 m masofada ochilganda shift jinslari 2-3 soat davomida buzilmasdan turishi mumkin .
v) O’rtacha turg’un massiv – qazish bo’shlig’i 2 metrgacha ochilganda shift jinslari 1 sutka davomida buzilmasdan turadi .
g) Turg’un massiv – qazish bo’shlig’i 5-6 metr kenglikda ochilganda uzoq vaqt buzilmasdan turadi.