Ma’ruza – 11 Elastomerlar asosida polimer kompozitsion materiallar yaratishning o‘ziga xos usullari

Rezina aralashmalari to‘ldirgichlari va yumshatgichlari. Polimer materiallarning xossalarini modifikatsiya qilishning eng samarali usullaridan biri bu ularni to‘ldirish usuli xisoblanadi. To‘ldirgichlar qattiq, suyuq va gazsimon bo‘lishi mumkin. Xosil bo‘lgan kompozitsiyani xajmi bir tekis taqsimlanib, aynan polimer muxiddan yakka (aloxida) ifodalangan chegarani tashkil qiladi.
Rezina maxsulotini yana xam sifatli va egiluvchanli bo‘lishi uchun faqatgina kauchuk yordamida emas, balki boshqa xar xil ingredientlar yordamida xosil qilsa bo‘ladi. Ingredientlar yordamida rezinaning fizik va mexanik xossasi uning mustaxkamligi, egiluvchanligi yana xam ortadi. Kaychuk, rezina maxsulotlari faqatgina rezinadan emas balki metall sim va boshqa bog'lanuvchi materiallardan tayyorlanadi. Masalan: avtomobil g'ildi-rak shinasida bog'lovchi sifatida metall maxsulotlaridan foydalaniladi. Fizik va mexanik xususiyatini yanada yaxshilash uchun rezinaga katta miqdorda texnik uglerod xam qo‘llaniladi.
Tabiiy tolalar o‘rnini xozirgi kunda sintetik tolalar egallamoqda va shu sabab qo‘llaniladigan materiallarni ishlab chiqarish katta axamiyatga ega. YAna xam sifatli rezina maxsulotiga ega bo‘lish uchun unga xar xil to‘ldiruvchilar qo‘shiladi va rezina aralashmasi tayyorlanadi. Uning uchun oldindan xisoblangan qo‘shimchalarni aralashmaga solinadi va bu xolatda kauchuk suyuq xolatda bo‘lsa u plastik xususiyatga ega bo‘ladi. Bu xolda ingredientlar aralashibgina emas, balki murakkab fizik va ximik reaksiyaga ega bo‘ladi. SHundan keyin sifatli rezina aralashma xosil bo‘ladi.
To‘ldiruvchilar qo‘shilishi aralashmalarning fizik-mexanik va texno-logik xossalarini yaxshilashni ta’minlaydi, xamda materialning xajmini oshiradi yani tannarxini kamaytiradi, bundan tashqari to‘ldiruvchilar aralashmaning rangini o‘zgartirishiga ishlatiladi.
To‘ldiruvchining ta’siri ko‘pgina omilarga bog'liq - zarrachalarning shakli va kattaligiga, kauchuk bilan o‘zaro ta’sir xossalariga, kauchuk muxitida zarrachalarning o‘zaro ta’siriga, to‘ldiruvchining miqdori va xokazolar. Aralashmaga to‘ldiruvchi qo‘shilganda ular orasida adsobsion, ba’zi xollarda kimyoviy ta’sirlar jarayoni ikki faza chegarasiga tegish mumkin. Bu jarayon kauchuk va to‘ldiruvchining to‘qnashish sirti kengligiga bog'liq, ya’ni to‘ldiruvchining zarrachalari qanchalik kichik bo‘lsa shunchalik to‘qnashish yuzasi keng va katta bo‘ladi. Fazalar chegarasidagi adsorbsion va kimyoviy jarayonlar kauchuk va to‘ldirgichni tabiati, to‘ldirgichni sirti xossalariga, quyimolekulyar moddalar borligi xamda to‘ldirgichini kauchuk polimeri bilan aralashtirish sharoitiga bog'liq. To‘ldiruvchini qo‘shish, rezina aralashmani amalda xamma xususiyatini o‘zgartiradi.