Ma’rupov akmaljon

 

10-§.  NOVDA 

 

1.  Qo`shimcha kurtaklar qayerda bo`ladi? – ildizda, bargda. 

2.  Topinambur nima? --  tugunak. 

3.  Kartoshka qanday kurtakdan o`sadi? -- uchki kurtakdan. 

Shakli o`zgargan yer usti novdalar qaysilar? -- 1) qulupnayning jingalagi, 2) bodring gajaklari, 3) do`lana 

tikanlari. 

4.  Shakli o`zgargan yer usti novdalari nima hosil qiladi? -- jingalak, gajak, tikan. 

---

Akmaljon Ma’rupov & Davron Sultonov  

@biologiya_fardu telegram kanali 

23 

5.  Shakli o`zgargan burglar qaysilar? – no`xat gajaklari, akatsiya tikani, zirk tikani. 

6. 

Barglarida ozuqa modda saqlaydigan o`simliklar? -- piyozbosh, karam, aloe

. 

7.  Poyasining uzunligi 400 metrga yetishi mumkin bo`lgan poya?.-- Rotang palmasi 

8.  Ajriq, ituzum, yantoq, saksovul kabi o`simliklarni poya shaklini yozing.  

       (jadvaldagi 51-bet)--1.ajriq-o`rmalovchi; 2. ituzum-tik o`suvchi ; 3. yantoq-tik; 4.saksovul-yonboshlab o`suvchi. 

9.  Avstraliyadagi evkaliptlarning bo`yi?--150 (155) metr. 

10.  Bahorda barg kurtaklaridan barg, gul kurtaklaridan gul chiqadigan o`simliklar?—1.terak, 2.chinor, 3.tut,  

4.jiyda, 5.atirgul, 6.na`matak. 

11. 

Bahorda  dastlab  gul  kurtaklaridan  gul  yozilib,  so`ngra  barg  kurtaklaridan  barg  chiqadigan  o`simliklar?—

1.o`rik, 2. bodom, 3. olxo`ri, 4. olcha, 5. shaftoli. 

12. 

Bargli poya?-- jiyda, do`lana. 

13. 

Besh yoshli archaning bo`yi?--10-15 sm. 

14. 

Bir nechtadan ko`zi bor, olma kabi yuzi bor. U nima—kartoshka. 

15. 

Bir yoz davomida 10 metrgacha o`sadigan poya?-- tok. 

16. 

Bo`g`im  nima  va  bo`g`im  oralig`i  deb  nimaga  aytiladi?--  novdalarda  barg  birikkan  joy  bo`g`im:  ikkita  barg 

oralig`i bo`g`im oralig`i deyiladi. 

17. 

Danakni danak dema…..?-- unda azim daraxt bor. 

18. 

Daraxt poyasi nima deb ataladi?-- tana. 

19. 

Daraxt va o`t o`simliklarning ustuni nima deb ataladi?--- (daraxtlarda)  tana  (o`tlarniki) poya. 

20. 

Elaksimon naychalar qayerda joylashgan?-- lub tolalari orasida. 

21. 

Epiderma necha qavat hujayradan iborat?-- bir qavat 

22. 

Faza nima?-- kurtaklarning bo`rtib, yangi barg yoki gul chiqarishi ma`lum bir vaqt ichida o`tishi. 

23. 

Fazoda joylashishiga qarab poyalar necha xil bo`ladi?—1.tik o`suvchi, 2. ko`tarilib 3.o`suvchi, 4.o`ralib. 

24. 

G`umayning bargi qanday shaklda bo`ladi?-- qalami nashtarsimon. 

25. 

G`umay poyasining balandligi?-- 50-150 sm. 

26. 

Ildizpoyada nimalar bo`ladi?--- qo`shimcha ildiz, shakli o`zgargan barg va kurtak. 

27. 

Ildizpoyali o`simliklar?—1. g`umay, 2. qamish, 3. ajriq, 4. yalpiz, 5.gulsafsar, 6. shirinmiya. 

28. 

Ildizpoyasi va urug`idan ko`payadigan o`simlik?.-- g`umay 

29. 

Ingichka naychalar poyaning yog`ochligidan tashqari yana qayerda uchraydi?-- lup tolalarida 

30. 

Ipsimon poya?--pechak.  

31. 

Kaliforniyadagi sekvayadendronning bo`yi?--130-135 (142) metr. 

32. 

Kalta poyali o`simlik bu-?--piyoz. 

33. 

Kambiy hujayralari qachon yirik (1) qachon mayda (2) bo`ladi?.-- bahorda –yirik(1); yozda-mayda(2). 

34. 

Kambiy hujayralarining bo`linish usuli?-- uzunasiga tik bo`linadi (ekvatorial). 

35. 

Kartoshka tuganagida shakar qaysi moddaga aylanadi?-- kraxmalga. 

36. 

Ko`tarilib o`suvchi poya?-- sebarga. 

37. 

Ksilema qavatidan oldin qaysi qavat joylashgan?-- kambiy. 

38. 

Kurtagi nisbatan mayda bo`lgan o`simliklar?-- tut, tol, qayrag`och, o`rik, olma. 

---

Akmaljon Ma’rupov & Davron Sultonov  

@biologiya_fardu telegram kanali 

24 

39. 

Kurtagi nisbatan yirik bo`lgan o`simliklar?—1. terak, 2. chinor, 3.soxta kashtan, 4.nastarin. 

40. 

Kurtak bu?-- boshlang`ich novda. 

41. 

Kurtaklar  novdada  necha  xil  joylashadi?  ---  3  xil    1.ketma-ket  (navbatma-navbat)  2.qarama-qarshi    3.halqa 

hosil qilib. 

42. 

Kurtaklar qanday xillarga bo`linadi?-- mayda, yirik, turli. 

43. 

Lub qavatidan keyin qaysi qavat joylashgan?-- kambiy. 

44. 

Mirzaterakning balandligi?-- 20-25 metr. 

45. 

Nima uchun kuz kelganda novdalarning rangi qo`ng`ir, qizg`ish rangga kiradi?--- po`sti qalinlashadi va ostida 

po`kak hosil bo`ladi. 

46. 

Nima  uchun  yog`ochlik  lupga  nisbatan  enli  bo`ladi?.--  bo`lingan  kambiy  hujayralarning  ko`p  qismi  ichki 

tomonga o`sib yog`ochlikni hosil qiladi, qolgan qismi esa tashqariga o`sib lubni hosil qiladi. 

47. 

Novda nima?.-- daraxt, buta va yarim butalarning o`zida kurtak va barg hosil qiladigan bir yillik shoxi. 

48. 

Novda qaysi qismlardan tuzilgan?-- kurtaklar, bo`g`im oralig`i, bo`g`im, poya. 

49. 

O`raluvchi (chirmashuvchi) poya?-- qo`ypechak, karnaygul (qo`shimcha: rotang palmasi). 

50. 

O`rmalovchi poya?-- qulupnay, g`ozpanja. 

51. 

O`simlik ustuni nima?-- poya. 

52. 

O`t o`simliklarning tanasi nima deb ataladi?-- poya. 

53. 

O`zbekistonda nisbatan sekin o`sadigan daraxtlar?—1.nok, 2.do`lana, 3.qatrong`i, 4.pista. 

54. 

O`zbekistonda tez o`sadigan daraxtlar?—1.tol, 2.terak, 3.chinor, 4.yong`oq, 5.gilos. 

55. 

Organik moddalarning o`simlik bo`ylab harakatlanishida qaysi qavat muhim rol o`ynaydi?-- lub qavati. 

56. 

Piyozbosh o`simlik deb nimaga aytiladi?-- tuproq orasida piyoz hosil qiladigan o`simliklarga. 

57. 

Piyozning poyasi qayerda joylashgan bo`ladi?-- tubida. 

58. 

Piyozning seret barglari shakli o`zgargan ….bo`lib ularning hujayrlarida oziq moddalar to`planadi. 

59. 

Po`st asta-sekin po`kaklasha boradi va …hosil bo`ladi?—po`stloq  

60. 

Po`st ostidagi qavat?--lub yoki floema. 

61. 

Po`st parenximasi necha qavat hujayradan iborat?--  ko`p qavatli 

62. 

Po`stning po`kaklashishidan nima hosil bo`ladi?-- po`stloq. 

63. 

Poya  deb  nimaga  aytiladi?—o`simlikning  er  usti  organlarini  o`zaro  bog`lab  ularni  ildiz  bilan  bog`lovchi 

tayanch organ. 

64. 

Poyalarning  xilma-xil  bo`lishining  afzalligi  (ya`ni  nimaga  imkoniyat  beradi)?---Ma`lum  bir  maydonda  ko`p 

sondagi o`simlik turlariga o`sish imkoniyatini beradi.   

65. 

Poyaning ko`ndalang kesimini tartib bilan ko`rsating.---po`stloq (epiderma) lub (floema)→kambiy→ 

yog`ochlik (ksilema)→o`zak. 

66. 

Poyaning qaysi hujayralari doimo bo`linib turadi?-- o`sish konusidagi hujayralar. 

67. 

Poyaning qaysi qavati floema deb ataladi?-- lub. 

68. 

Poyaning qaysi qavati shakli, o`lchami har xil bo`lgan hujayralardan tashkil topgan?--- ksilemada 

(yog`ochlikda). 

69. 

Poyaning vazifasi?—1. o`simlikning yer ustki qismini subustratda ushlab turadi,  

---

Akmaljon Ma’rupov & Davron Sultonov  

@biologiya_fardu telegram kanali 

25 

2. ildizdan va bargdan kelayotgan moddalar o`tkazish vazifalarini bajaradi. 

70. 

Qanday poyali o`simliklarda har yili yangi kurtaklar hosil bo`ladi?.-- yog`och poyali 

71. 

Qanotli poya?--burchoq. 

72. 

Qattiq poyalar?—1.qayrag`och, 2.zarang, 3.saksovul, 4.yulg`un, 5.yong`oq, 6.eman, 7.o`rik. 

73. 

Qaysi o`simlik poyasida bir yilda bir nechta halqa hosil bo`ladi?-- saksovul. 

74. 

Qaysi bir yillik o`simliklarda lub tolalari kuchli rivojlangan?-- kanop, zig`ir. 

75. 

Qaysi oila vakillari aprel oyidan dekabr oyigacha qurimasdan o`sib turaveradi?---sho`radoshlar 

76. 

Qaysi poyalar yer yuzasida qo`shimcha ildizlar chiqarib o`sadi?-- o`rmalab o`suvchi poyalar. 

77. 

Qipiqsimon bargli poya?-- saksovul, qandim. 

78. 

Rotang palmasi qayerda o`sadi?— Janubiy Osiyoning tropik o`rmonlarida. 

79. 

Sekvoyadendronning 5 kg mida nechta urug` bo`ladi?---980000 

80. 

Sekvoyadendronning 5 ta qubbasida nechta urug` bo`ladi?---10000 

81. 

Sekvoyadendronning pastki qismi yo`g`onligi qancha?-- 46 metr. 

82. 

Shakli  o`zgargan  yer  osti  novdalarning  muhim  biologik  ahamiyati?--  noqulay  tashqi  muhitdan  saqlaydi,oziq 

moddalar to`playdi,vegetativ ko`payishda ishtirok etadi. 

83. 

Shakli o`zgargan yer osti poyalarga qaysilar kiradi?—1. piyozbosh, 2. tugunak, 3.ildizpoyalar. 

84. 

Shoxlanmagan poya?-- palma.(6-sinfdan dala qirqbo`g`imi bahorgi poyasi ham). 

85. 

Surxondaryo va Qashqadaryo viloyatlarida kurtaklar qaysi oydan boshlab bo`rta boshlaydi?-- yanvar 

86. 

Suv  va  unda  erigan  oziq  moddalar  va  organik  moddalar  qayerda  harakatlanadi?---yog`ochlik  naylarida; 

lubning elaksimon naylarida. 

87. 

Tanasi sekin o`sadigan daraxtlar?—1.nok, 2. shamshod, 3. archa. 

88. 

Tanasi tez yog`onlashadigan daraxtlar?—1.tol, 2.terak, 3.chinor, 4.yong`oq, 5.shotut. 

89. 

Terakning  kurtagi  novda  qanday  holatda  joylashadi  va  qaysi  qismidagi  kurtak  maydaroq  bo`ladi?--  navbat 

bilan, novdaning pastki qismidagi. 

90. 

Terakning  kurtaklari  tashqi  tomonidagi  qobiqning  vazifasi?--  qishda  qattiq  sovuqdan,  kasallik  tug`diruvchi 

bakteriya va zamburug`lardan. 

91. 

To`rt qirrali poya?--rayxon. 

92. 

Tuganaklar qanday sharoitda tez ko`karadi?-- issiq, sernam sharoitda. 

93. 

Tuganaklarni ko`rsating.—1.kartoshka, 2. batat, 3. shoyigul. 

94. 

Tugunak kurtaklari qayerda joylashgan?-- tugunakdagi chuqurchalarda. 

95. 

Tut novdasida yasmiqchalar qachon hosil bo`ladi?-- yozning ikkinchi yarmida 

96. 

Uch qirrali poya?—xilol (salomalaykum) 

97. 

Uzunasiga kesib qaralgan terak kurtagi necha qismdan iborat?.-- 3 qismdan: 1.boshlang`ich poya   

2. boshlang`ich barg 3.qobiq 

98. 

Vegetativ va generativ kurtak deb nimaga aytiladi?-- agar novdada barg va kurtakdan iborat bo`lsa,  

vegetativ kurtak: Agar novdada gul paydo bo`lsa, generativ yoki “gulli novda” deyiladi.  

99. 

Yasmiqchalar nima?—novda, poyaning nafas olish og`izchalari. 

100.  Yo`g`onligi 10-11 m gacha boradigan poya?-- chinor, yong`oq. 

---

Akmaljon Ma’rupov & Davron Sultonov  

@biologiya_fardu telegram kanali 

26 

101.  Yog`ochlar qanday turlarga bo`linadi?-- qattiq, yumshoq, og`ir, yengil. 

102.  Yog`ochligi yumshoq daraxtlar?—1.tol, 2.terak, 3. jiyda. 

103.  Yosh novdalarning o`zak hujayralari …bo`ladi?--  tirik bo`ladi 

104.  Yoyilib yoki palak otib o`suvchi poya?—1.qovoq, 2. qovun, 3. tarvuz, 4. bodring,  

5. temirtikan. 

99.   Qo`shimcha ildiz yana qaysi o`simliklarda uchraydi?—piyozda va ildizpoyali    

        o`simliklarda. 

100. G`umay o`simligini yo`qotish uchun qanday tadbir amalga oshiriladi?-- 1.yerni chuqur  

        haydash 2. ildizpoyalarini terib tashlash kerak.  

101. Piyoz tarkibida qanday moddalar bor?—1. Shaker  2. Darmondorilar (vitaminlar)                                                     

       3.  kasallik qo`zg`atuvchi mikroblarni qiruvchi moddalar (fitonsidlar). 

102. Yovvoyi piyoz qayerda ko`p o`sadi?—O`zbekistonning tog`li tumanlarida (rayonlari) 

103. Kartoshkada kraxmal qayerda xosil bo`ladi?—tuganakda shakarning o`zgarishidan. 

104. Yillik xalqalarning vazifasi?—1. daraxt yoshi bilish mumkin.   2. qanday sharoitda  

         o`sganligini  3. Kompos vazifasini (sharq va g`arblarni)  

105. Qaysi daraxtda lup tolasi juda ko`p?—tut. 

106. Yozning ikkinchi yarmida sodir bo`ladigan jarayon?—tut poyasida yasmiqchalar hosil  

        bo`ladi. 

107. Ildiz uzun yog`ochligi qattiq daraxt?—yong`oq. 

108. Kselemasi qattiq bargi mayda qipiqsimon o`simlik?—saksovul. 

109. Ayrim daraxtlarning o`zagi…?—yumshoq, yoki chirigan bo`ladi. 

110. Novdaning qaysi qismida odatda organic moddalar to`planadi?—o`zak hujayralarida. 

111. Mebel tayyorlanadigan daraxtlar?-- 1.qayrag`och, 2.zarang, 3.saksovul, 4.yulg`un,  

        5.yong`oq, 6.eman, 7.o`rik. 

112. kambiy hujayralariga xos xususiyat?—1. nam va yopishqoq  2. hujayra sitoplazmasi  

        bor. 3.yosh nozik   

113. Poyaning  qaysi qavati doimo bo`linib (ko`payib) turadi.?—kambiy. 

114.Terak  o`simligiga tegishli belgilar ?—1. barglari erta to`kiladi   2. kurtagi yirik     

       3. poyasi yumshoq   4.tanasini yuqori qismi qurib, pastdan yangidan o`sib chiqaveradi.     

       5.bo`yi  20-25 metr.  6. o`q  ildiz sistemasiga ega. 

115. Evkalipt o`simligi qayerda o`sadi?—Avstraliyada. 

116. To`rt qirrali poyaga ega bo`lgan o`simlikni ustuni nima deb ataladi?—poya.