II-BOB. HUJAYRA - HAYOTNING ASOSI
4-§ O`SIMLIK HUJAYRASINING TUZILISHI
1. Hujayrani o`rganuvchi fan bu-sitologiya
2. O`simliklarni hayoti bilan bog`liq ichki jarayonlarni aniq tassavur etish uchun….?—ichki tuzilishi bilish zarur.
3. Hujayralar qaysi jihatdan farq qilsa, ichki jihatdan o`xshash bo`ladi?—tashqi (morfologik)
4. Qaysi jarayonlar yagona qonunga muofiq amalga oshadi?—hujayralarda yuz beradigan hayotiy jarayonlar.
5. Bitta hujayraga ega o`simliklarga misol?— ayrim tuban o`simliklar.
6. Chigit hujayrasining uzunligi qancha?-- 3-4 sm.
7. Hujayralar qaysi xususiyatiga ko`ra shakli, rangi, kata-kichikligi, ichki tuzulishi va funksiyasiga ko`ra bir-
biridan farq qiladi?—hujayralar o`simlikning qaysi organida joylashishiga ko`ra.
8. Agar o`simlik bitta hujayradan tashkil topgan bo`lsa, undagi hayotiy jarayonlar qayerda amalga oshadi?—shu
bitta hujayrani o`zida.
9. Ayrim jarayonlar maxsus hujayralar tomonidan amalga oshiradigan o`simliklar?—ko`p hujayralilar.
10. Hujayra qanday qismlardan iborat?—ikki qismdan: 1.hujayra qobig`i 2. ichki tirik qism (protoplazma).
11. Hujayra qobig`iga xos xususiyat?—tiniq va mustahkam.
12. Hujayraning shakli nimaga bog`liq?—qobiqqa.
13. Hujayraning qaysi qismi murakkab tuzilishga ega?—hujayra qobig`i va sitoplazma.
14. Hujayrani butunligi ta`minlaydi bu-?—hujayra qobig`
15. O`simliklar hujayrasining tuzilishiga ko`ra nechta guruhga bo`linadi?—2 ta (bir va ko`p)
16. Elektron mikroskoplar buyumlarni necha marta kattalashtirib beradi?—yuz ming marta.
17. Elodeya barglari necha qavat hujayradan iborat---bir qavat hujayralardan iborat
18. Elodiya hujayrasida sitoplazmaning harakati nimaga bog`liq—kislorodning va oziq moddalarning harakat
yo`nalishiga.
19. Faqat o`simliklarga xos organoid?--- plastida
20. Hamma hujayralar ham bo`linavermaydi faqat ….bo`linadi?---o`sish nuqtasidagi hujayralargina
21. Hujayra qachon, kim tomonidan kashf etilgan?--1665-yil, Robert Guk.
22. Hujayra bir-biridan nimasi bilan farq qiladi?--- shakli, hajmi va joylashishiga ko`ra.
23. Hujayra bo`linayotgada qanday biologik o`zgarishlar sodir bo`ladi? (2ta)---dastlab mag`iz kattalashadi,
sitoplazmada ham to`siq paydo bo`ladi.
24. Hujayra qobig`idagi klechatkaning vazifasi?---mustahkamlik berish, tashqi tomondan himoya qilish, hujayra
shaklini saqlab turadi va tashqi muhit bilan bog`lab turadi.
Akmaljon Ma’rupov & Davron Sultonov
@biologiya_fardu telegram kanali
14
25. Hujayra qobig`idagi yarim o`tkazuvchanlik qachongacha saqlanadi?---nobud bo`lguncha
26. Hujayra qobig`iga mustahkamlik beruvchi modda?--kletchatka. (sellyuloza)
27. Hujayra qobig`ining qalinligi nimaga bog`liq?---yoshiga.
28. Ingliz fizigi bu-?-- Robert Guk.
29. Moddalarni tashqi tomondan kirishi hujayraning qaysi qismi tartibga solidi?—qobig`i.
30. Elastik modda bu-?—sitoplazma.
31. Hujayra qobig`ining vazifasi (3ta)?—1. tashqi ta`sirda himoya 2. mustahkamlik 3. shakli saqlab turadi 4.
tashqi muhit bilan bog`lab turadi.
32. Hujayralarni qanday shakllarini bilasiz (6ta)?--- ovalsimon, yumaloq, ko`p burchakli, naysimon, to`g`ri to`rt
burchakli, tuksimon.
33. Hujayra qobig`i va sitoplazmaning birlashtiruvchi xususiyat?—tarkibining murakkabligi.
34. Hujayra shirasi tarkibida nimalar bor? --suv, oqsil, moy, shakar.
35. Hujayra shirasini (vakuolni) necha foizini suv tashkil qiladi?--70-95%ni.
36. Hujayraning tirik organizmlardagi xususiyatlar?—1. nafas oladi 2.ortiqcha narsalarni ajratib tashqriga
chiqaradi, 3.tashi muhitning o`zgarishini sezadi 4.o`sadi 5. bo`linadi 6. yangi hujayra hosil qiladi.
37. Oddiy ko`z bilan ko`rib bo`lmaydi bu-?—hujayralar.
38. Qaysi organizm moddalari sitoplazmada tarqoq joylashgan bo`ladi?—ko`k- yashil suvo`tlar (sianobakteriyalar),
bakteriyalar va ayrim zamburug`lar.
39. Barg, ildiz, mevalar qobig`idagi hujayralar….bajaradi?—noqulay sharoitdan- shamol yomg`ir sovuqdan
issiqdan ximoya qiladi.
40. Nima uchun shtativli lupa buyumlarni 10-25 martagacha kattalashtirishi mumkin?—chunki uning tagligida
kattalashtiruvchi ikkita linza bo`ladi.
41. Mikroskop ixtiro qilingacha ….?-- tirik mavjudotlar, shu jumladan o`simliklarning hujayradan tashkil topganligi
aniq va ravshan ko`rish mumkin bo`ladi.
42. Hujayralar nimasi bilan bir-biriga juda o`xshash bo`ladi?---ichki tuzilishi bilan.
43. Hujayralar o`simliklarning qaysi organida joylashishiga qarab:? --1. shakli 2. rangi 3. yirik maydaligi 4. ichki
tuzilishi 5. funksiyasi bilan farq qiladi.
44. Rustamjon tarvuz hujayrasini mikroskopda ko`rganda, o`qituvchi unga senga hujayrani 81 marta
kattalashtirilgan tasvirini ko`rsatdim deb, okulyar raqamini ko`rsatdi va ko`rsatkich 9 ekanligi bildi. Aytingchi
obe`ktiv ko`rsatkichi nechaga teng?—9 ga.
45. Hujayralarga xos muhim biologik xususiyatlardan biri ? --ularning o`sishi va bo`linishidir.
46. Hujayralarni oddiy ko`z bilan ..?—ko`rib bo`lmaydi.
47. Hujayralarning ichki tuzilishini va sitoplazmadagi harakatlarni kuzatishdan… foydalaniladi mikroskopdan.
48. Mikroskop bilan ishlash tartibi nechta qoidadan iborat?—6 ta.
49. Hujayraning qaysi qismi tiniq va mustahkam bo`ladi?—Hujayra qobig`i.
50. Hujayraning rangsiz, tiniq, suyuq yoki shilimshiq qismi?--sitoplazma.
51. Irsiy belgilarning yangi bo`g`inga o`tishida muhim ahamiyatga ega bu?---vaqt
52. Laboratoriyada mikroskop stol chekkasidan qancha masofaga qo`yiladi?--3-4 sm.
Akmaljon Ma’rupov & Davron Sultonov
@biologiya_fardu telegram kanali
15
53. Qo`l lupasi buyumni qancha marta kattalshtirib beradi?--3-5 marta.
54. Mikroskop bilan ishlash tartibining 6-qoidasi bu-?—har qanday preparat dastlab kichik obektivda ko`rinadi.
55. Lupalar necha xil bo`ladi?---ikki xil; 1.qo`l lupasi 2.shtativli lupa.
56. Mag`iz qanday ahamiyatga ega?--irsiy belgilarning yangi bo`g`inga o`tishida.
57. Mag`izning shakli va hajmi nimaga bog`liq?--hujayraning yirik-maydaligiga, yoshiga, holatiga va to`qimaning
turiga hamda yashash sharoitiga qarab har xil bo`ladi
58. Hujayraning eng muhim tarkibiy qismini aniqlagan olim millati?—ingliz.
59. Mikroskopning qaysi qismida qisqich (klemma) bo`ladi?—buyum stolchasi ustida.
60. Mevalarning ta`mi shirin, nordon, achchiq bo`lishi nimaga bog`liq?---hujayra shirasiga.
61. Mikroskop necha marta kattalashtirib ko`rsatishi bilish uchun nima qilinadi---ob`ektiv va okulyarlardagi
raqamlar ko`paytiriladi
62. Mikroskop tarkibiy qismlarini sanab bering? (8ta)---1. okulyar, 2.ob`ektiv,3. buyum stolchasi, 4.ko`zgu, 5.
makrovint, 6.mikrovint 7.shtativ, 8.taglik.
63. Mikroskoplar buyumlarni necha marta kattalashtirib beradi?—ming va undan ortiq.
64. Mikroskopning kichik ob`ektivi buyum stolchasi teshigidan necha sm balandlikda bo`ladi?—0,5-1 sm.
65. Yumshoq, toza latta bilan mikroskopning optik qismlarini artish ishlash tartibing nechanchi qoidasi?—ikkinchi.
66. Nima uchun elodiyadan tayyorlangan preparatni mikroskopda butunligicha ko`rish mumkin?--- barglari bir
qavat hujayradan tashkil topgan
67. Nima uchun elodiyadan tayyorlangan preparatni mikroskopda tabiiy sharoitda o`sgandek tirik bo`ladi--- suvda
o`sgani uchun.
68. O`simlik gullari va barglari rangi qaysi plastidalarga bog`liq?-- xromoplastlarga.
69. O`simlikning qaysi qismidagi hujayralar bo`linish xususiyatiga ega?--o`sish nuqtasidagi.
70. Obyektiv preparatdan qancha uzoqlikda bo`lishi kerak?-- 4-6 mm.
71. Organizm asosi bu---?.---hujayra
72. Gullar va mevalarning har xil bo`lshiga sababchi bo`ladigan plastid turi bu-?—xloroplat va xromoplast.
73. Hujayraning qaysi organoidining shakli turli shaklda bo`ladi?—vakuol.
74. Hujayraning 5-30 % ni nimalar tashkil etadi?—vakuoldan tashqari barcha qismlari.
75. Hujayraning asosiy tirik qismlaridan biri bu-?—plastida.
76. Piyoz hujayralari boshqa o`simlik hujayralaridan nimasi bilan farq qiladi?--hujayra shaklining cho`ziqligi, zijligi
va rangsizligi bilan.
77. Plastidalar qanday xillarga bo`linadi?--leykoplastlar, xromoplastlar, xloroplastlar.
78. Qari hujayralarda sitoplazma va mag`iz butunlay yo`qolib,uning o`rniga ?---suv yoki havo xosil bo`ladi.
79. Qaysi organizmlarda yadro shakllanmagan?-- ko`k yashil suvo`tlari, bakteriyalar, ayrim zamburug`lar.
80. Rangsiz plastida?---leykoplast.
81. Shtativli lupa buyumni qancha kattalashtirib beradi?--10-25 marta.
82. Sitologiya so`zining ma`nosi?--- Sitoz “hujayra” logos “fan” , “ta`limot”.
83. Sitoplazma ichidagi hujayra shirasi bilan to`lgan bo`shliq nima deb ataladi?--vakuol.
84. Tabiatdagi tirik mavjudodlarga xos eng muhim umumiy belgilardan biri?—ularning hujayralardan
Akmaljon Ma’rupov & Davron Sultonov
@biologiya_fardu telegram kanali
16
tuzilganligidir.
85. Tirik hujayra ichidagi harakatni qaysi o`simlik bargining butunligicha yaqqol ko`rish mumkin?-- elodeya.
86. To`qimani qaysi fan o`rganadi?-- gistalogiya.(qo`shimcha ma`lumot)
87. Turli hajmda kattalashtirib ko`rsatadigan ikki tomoni qabariq oynadan iborat asbob---lupa
88. Tuzilishi o`xshash bo`lgan, lekin bir hil vazifani bajaradigan hujayralar yig`indisi nima deb ataladi?--- to`qima.
89. Unda tirikka xos barcha xususiyatlar mujassamlashgan bu-?—hujayra.
90. Yadro qachon va kim tomonidan kashf etilgan?--1831-yil, Robert Broun.
91. Yadro tarkibiga ko`ra qaysi organoidga yaqin turadi?--sitoplazma.
92. Yashil rangli plastida?---xloroplast.
93. Yosh hujayralar qachon bo`linishni boshlaydi? ---ona hujayra o`lchamiga yetgach
94. Zarg`aldoq, qizg`ish rangli plastida?--xromoplast.
95. Hujayra qaysi organoidi turli shaklda bo`ladi?—vakuol
96. Vakuol tarkibida suvdan tashqari yana nimalar bo`ladi?—oqsil, moy, shakar.
97. Mikroskopda qanday vintlar bo`ladi?—2 xil mikro va makro.
98. Mikroskopni tozalashda dastlab qaysi qismi artiladi?—obektivi.
99. Nima uchun shtativli lupa qo`l lupasiga nisbatan kattaroq ko`rsatadi?—chunki unung tagiga kattalashtiruvchi
ikkita linza bo`ladi.
100. Zamburug`lar, bakteriyalar, shilimshiqlar hamda ko`k-yashil suvo`tlarda …bo`lmaydi?—plastidalar.
101. Mag`izning ikkinchi nomi?—yadro.
102. O`simlik hujayralari qaysi xususiyatiga qarab bir-biridan farq qiladi?—qaysi organga tegishliligiga qarab.
103. Hujayraning qaysi organoidining uch ko`rinishi mavjud?--plastidalarni
104. Hujayralarning bir-biridan farqi nimaga bog`liq?—o`simliklarning turiga va yashash sharoitiga bog`liq.
105. Nima uchun piyoz po`stidan preparat tayyorlash oson?—yupqa va shaffof bo`lganligi uchun.
106. Piyoz hujayrasiga xos xususiyatlar?—1.hujayrasi cho`ziq 2.zich joylashgan 3.plastidalari rangsiz.
107. Yirik hujayraga misol?—chigit hujayrasi.
108. Elodiya o`simligi qayerda ko`proq o`sadi?—akvarium devorlarida.
109. Sellofan xaltachadagi xamirnni stakandagi yodli suvga tushuruvchi laboratoriyadan maqsad nimani
tushuntirish?—hujayra qo`big`idagi teshikchalar (porachalar) borligini.
110. Vaqt o`tishi bilan qari hujayralarda nima butunlay yo`qola boshlaydi?—sitoplazma va mag`iz.
111. Hujayra bo`linishida qanday biologik o`zgarishlar sodir bo`ladi?—1.mag`iz yiriklashadi 2.oldingi shaklini
yo`qotadi 3.oldingi qobig`ini yo`qotadi.
112. Hujayra qobig`idagi yarim o`tkazuvchanlik deganda nimani tushunasiz?—tanlab o`tkazish.
113. Hujayralar o`sishini mikroskopda kuzatish mumkinmi?—kuzatish mumkin (qiyinroq).
114. 3-4 sm raqamlariga misol?—chigit hujayrasi va mikroskop stol chekkasidan narida turishi.
115. Tabiatdagi tirik mavjudotlarga xos eng muhim umumiy belgilardan biri bu-?--ularning xujayradan
tuzilganligidir.
116. Bir hujayrali o`simliklarga qaysilar kiradi?--xlorella, xlamidomanada.
117. Ko`p hujayrali o`simliklarga qaysilar kiradi?--barcha yuksak o`simliklar.
Akmaljon Ma’rupov & Davron Sultonov
@biologiya_fardu telegram kanali
17
118. Mikroskop so`zining ma`nosi?--yunoncha “mikros”-kichik, “skoneo”-ko`raman degan ma`noni anglatadi.
119. Mikroskop preparatni necha marta kattalashtirib ko`rsatadi?--ming marta va undan ko`p.
120. Zamonaviy mikroskoplar buyumni necha marta kattalashtib ko`rsatadi?--yuz ming marta.
121. Mikroskopning okulyari 38, obektivi 41 bo`lsa tarvuz hujayrasi necha marta kattalashtirilmoqda?—1558
marta.
122. O`simlikning qaysi qismida g`amlash xususiyatiga ega hujayralar bo`ladi?—urug, ildiz va boshqa organlarida.
123. Bilamizki hujayralar shakli, hajmi va joylashishiga qarab biri-biridan farq qiladi, hujayralardagi bu farq nimaga
bog`liq?—o`simlik turiga va yashash turiga.
124. Hujayralarning xilma-xilligini ko`rish uchun nimalar qilish kerak?—uning turli organlaridan preparat tayyorlash
kerak.
125. Piyoz hujayradidan preparat tayyorlash uchun birinchi nima ish qilinadi?—uning qurigan po`stidan tozalanadi.
126. Mikroskopda ko`riladigan chigit tuki yoki piyozning shaffof hujayralarini buyum stolchasida nima bilan
to`g`riladi?—nina bilan.
127. Hujayradagi qaysi jarayon hammani qiziqtiradi?—hujayra ichidagi tirik qismning harakati.
128. Odamlar tomonidan o`stiraladigan o`simlik?—elodiya.
129. Hujayraning oziqlanishi va nafas olishi qanday jarayonda amalga oshadi?—quyosh nuri ta`sirida suv va unda
erigan turli moddalar hamda kislorod bo`lgan holdagina.
130. Hujayralardagi qaysi jarayonlarni kuzatish ancha murakkab xisoblanadi?—hujayraning bo`linishi.
131. Hujayra mag`izi qachon o`z shaklini o`zgartiradi?—bo`linishdan oldin.
132. Qaysi o`simliklar hujayralarini oddiy ko`z bilan ko`rish mumkin? (4ta)—1.limon 2.mandarin
3.pomidor 4.tarvuz.
133. Xloroplastlarda qanday pigmentlar bo`ladi?—xlorofill pigmentiga ega plastidalar.
Do'stlaringiz bilan baham: |