Marketing terminlarining leksik-semantik guruhlari

Vositachilik vazifasini bajaruvchi shaxsga oid marketing terminlari: autsayder, broker, dallol, makler, komissioner, komprador, kulise (kulisachi).

Autsayder – birja a`zosi sanalmaydigan broker.

Broker – inglizcha termin bo`lib, xaridorlar va sotuvchilarni bir joyda yuzlashtiruvchi mustaqil vositachi, jismoniy yoki yuridik shaxs hisoblanadi.

Makler – savdo-sotiq jarayonida mustaqil vositachi hisoblanadi. Aynan ushbu ma`no jihatidan broker termini, shuningdek, o`zbekcha dallol terminlari bilan sinonimdek ko`rinadi. Lekin broker – makler – dallol terminlari alohida-alohida faoliyat bilan shug`ullanuvchi shaxslarni nomlab keladi. Makler asosan, uy oldi-sotdisida ishtirok etuvchi mustaqil vositachi bo`lsa, dallol maxsus bozorda ikki tarafni kelishtiruvchi shaxs, broker esa “tovar, valyuta, savdo birjalarida oldi-sotdi bitimlari tuzilishida vositachilik qiladigan ayrim shax yoki firma”<sup>2</sup>. Gof-makler – birja a`zolari orasidan ma`lum bir muddatga saylanadigan fond yoki tovar birjasidagi katta makler.

Komprador – koloniyalarda yoki rivojlanayotgan davlatlarda ham tashqi, ham ichki bozorlarda savdo-sotiqni amalga oshiradigan savdo vositachisi.

Komissioner – mahsulotlar olinishi va sotilishini ularga nisbatan mulkdorlik huquqlarini olmasdan turib amalga oshiruvchi ulgurji vositachi.

Kulise – o`zbekcha muqobili o`zakka –chi affiksini qo`shish bilan hosil qilingan bo`lib, kulisachi deb ham yuritiladi. Asosan, u birjada savdo shartnomalarini tuzadigan rasmiy hisoblanmaydigan birja vositachisi. Shuningdek, ayrim adabiyotlarda norasmiy makler nomi bilan ham qo`llanadi.

Keltirilgan terminlar izohidan ko`rish mumkinki, yuqoridagi terminlar bir ma`no doirasida birlashsa-da, lekin sinonimik qatorni hosil qilmaydi, ular alohida-alohida leksemalardir.

Narsani ifodalovchi marketing terminlari: display, doket, katalog, kupon, kupyura, leybl – tovar etiketkasi, margo va boshqalar.

Display – inglizcha so`z bo`lib, “qayta ko`rsatish” degan ma`noni bildiradi. Bu – nominativ xususiyati, motivatsion jihatdan esa matn yoki grafik ko`rinishidagi ma`lumotlarni elektronnurli asbob ekraniga chiqarish uchun mo`ljallangan qurilma. Marketingda display ma`lum bir mahsulotning reklamasi uchun muhim hisoblanadi. Displaylar avtomobil gavjum qatnaydigan joylarga, markaziy hududlarga o`rnatilgan bo`ladi.

Yuk – sof o`zbekcha termin bo`lib, qo`llanilish doirasi chegaralanmagan, qadimda ham, hozirda uste`molda faol bo`lgan termin. Ma`nosi – tashilayotgan tovar.

Kupon – bosma reklama, broshyura yoki katalog sahifasidagi javoblar uchun bir shakl. Shuningdek, kupon qimmatli qog`ozlarning bir turi. Qirqib olinadigan talon sifatida egasi unda ko`rsatilgan muddat ichida biron narsa mahsulotyoki xizmat olish huquqini beradi.

Jarayonni ifodalovchi terminlar: Imitatsiya, inflyatsiya, indent, ipoteka, mangonizatsiya kabilar. Ushbu terminlar marketingga xos jarayonni nomlash uchun qo`llanadi.

Faoliyatni ifodalovchi terminlar: baqollik, bozorchilik, kambizm, baketing, bessa, lobbizm.

Marketing yo`nalishlarini ifodalovchi terminlar: alohida shaxslar marketing, loteral marketing, micromarketing, makromarketing, direct marketing, test marketing, siyosiy marketing, sanoat marketing, tashkilot marketingi kabilar.

Pul birligini ifodalovchi terminlar:

Vampum, dollar, yevro, yevrodollar, “kanada”, nayra, ngultrum, lari, lev.
1.	Lari	Gruziya Respublikasi pul birligi nomi
2.	Lev	Bolgariyada muomalada bo`lgan, 1880-yilda joriy etilgan pul birligi
3.	Lempira	Gondurasda muomalada bo`lgan pul birligi