Marketing tadqiqotlari

Q = A . I . R

Bunda Q - poyafzal buyumlari bo‘yicha tovar oborotining umumiy hajmi. Ushbu omillarning tovar oborotiga ta’sirini aniqlash uchun ularning individual indekslari aniqlanadi.

Poyafzal sotilishining umumiy hajmiga omillar ta’sirini individual indeksini qo‘llab yechadigan bo‘lsak u quyidagi bog‘lanishga ega bo‘ladi :

JQ = ia . ii . ip

Natijaga omillar ta’siri quyidagicha aniqlanadi :

1. 
   Aholi sonining asos yiliga nisbatan 0,5 ming kishiga (10,9 - 10,4) oshishi poyafzal mahsulotlariga bo‘lgan talabni oshirgan va shuning evaziga poyafzal sotilishining umumiy hajmi 47,0 ming so‘mga ko‘paygan :
   

(Qa =(Q0 . ia) - Q0 = (978,8 . 1.048) - (978.8) =1025.8 - 978,8= +47.0

ming so‘m.

2. 
   Aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan poyafzal buyumlariga bo‘lgan iste’mol darajasining 0,3 juftga (2,9 - 2,6) oshishi poyafzal sotilishi hajmini ko‘paytirishning asosiy omili bo‘lgan. Bu omil ta’sirida o‘rganilayotgan ko‘rsatkich 118,0 ming so‘mga oshgan:
   

(Qi =(Q0 . ia . ii) - (Q0 . ia) = (1025,8 . 1,115)-1025,8 = 1148,8 - 1025,8 =

+ 118,0 ming so‘m. 3. Poyafzalning o‘rtacha bahosi 1,2 so‘mga oshgan (37,4 - 36,2) Bu omil evaziga tovar oboroti 38,4 ming so‘mga ko‘paygan : ^^Qr ^=^(Q0 ^.^ia ^.^ii ^.^ir^)-^(Q0 ^.^ia. ^.^ii^)=^1143,8^.^1,034^-^1148,8^=^1182,2^-1148,8 = + 38,4 ming so‘m. Hamma omillar ta’sirining yig‘indisi poyafzal sotilishi umumiy hajmining hisobot yilida, asos yiliga nisbatan umumiy farqini beradi: ^^Q=^^Qa ^^Qi ^^Qr ^= 47,0^+ 118,0^+^38,4^= + 203,4^ming so‘m. Omilli tahlilda qo‘llaniladigan usullardan ancha qo‘layi indeks usulidir, chunki bu usulni qo‘llash jarayonida bir vaqtning o‘zida omillarning natijaga ham mutloq, ham nisbiy ta’sirini aniqlash mumkin.

Farqlash usuli

Farqlash usulining mohiyati shundaki, natija ko‘rsatkichiga omillar ta’sirini aniqlash uchun hisoblanayotgan omilning farqi olinib qolgan omillarning joylashish tartibiga qarab asos yoki hisobot davridagi miqdori olinadi. Masalan, natija ko‘rsatkichi (tovar oboroti) bilan unga ta’sir qiluvchi omillar: xodimlarning ro‘yxatdagi soni (X) va mehnat unumdorligi (MU) o‘rtasidagi bog‘lanish quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi: