|
9.1-jadval
Kuzatilayotganlar guruhi strukturasi Guruh soni: kattalar bolalar
Jins: kattalar:_ erkaklar ayollar
bolalar: erkaklar ayollar foydalanish: mahsulot uchun aravachalar
mahsulot savatchasi
hech narsa magazindagi xulq-atvorni qayd etish
Xulq-atvor
|
Yangi apelsin
|
Shisha idish- dagi sharbat
|
Bankali sharbat
|
Muzlatilgan sharbat
|
Tovar yonidan o‘tib ketish
|
|
|
|
|
Har xil tovar turlarini taqqoslash
|
|
|
|
|
Belgilangan markani tanlash
|
|
|
|
|
Tanlangan markani diqqat bilan ko‘rib chiqish
|
|
|
|
|
Guruhdagi boshqa qatnashchilar bilan muhokama qilish
|
|
|
|
|
Xaridni tanlashning boshqa
xususiyatlari
|
|
|
|
|
Foydalanish: xaridlar ro‘yxati
kalkulyator
kuponlar
Xarid amalga oshirilgan vaqt Xarid qilingan miqdor
Ba’zida kuzatuvchi odamni maxsus mexanik vosita bilan almashtirish mumkin. Bunday almashtirish yoki aniqlikning yuqoriligi, yoki arzonlik, yoki funksional sabablar bilan asoslanadi. Masalan, ko‘cha harakatini o‘rganishda avtomatik qurilma g‘ildiraklari maxsus plastinani bosib o‘tgan har bir mashinani qayd etadi. Shuningdek, maxsus qurilma vositasida oilaning ma’lum bir teleko‘rsatuvlarni ko‘rish odatlarini osonroq va ishonchliroq o‘rganish mumkin.
Kuzatuvni muvaffaqiyatli o‘tkazish uchun quyidagi shartlar bajarilishi lozim:
Kuzatuvlar nisbatan qisqa vaqt oralig‘ida amalga oshirishi lozim. Masalan, vaqt va mablag‘ sarflash nuqtai nazaridan butun uyni sotib olish jarayonini kuzatish maqsadga muvofiq emas. Vaholanki, buni qismlar bo‘yicha, ushbu jarayonning alohida bosqichlarida amalga oshirish mumkin.
Kuzatilayotgan jarayon va hodisalar kuzatish uchun ochiq bo‘lishi, jamoat orasida ro‘y berishi lozim. Masalan, xususiy suhbat bu talabga javob bermaydi.
Respondent yaxshi eslab qolishga qodir bo‘lmagan, tez-tez takrorlanadigan sistematik faoliyat uning aossida yotmaydigan xulq-atvorgina kuzatuv ostiga qo‘yilishi lozim. Masalan, kishi odatda oxirgi dushanba kuni ishga ketayotgan mahal avtomobilla qaysi radioeshittirishni tanglaganligini eslay olmaydi.
Eng ideal holatda kuzatuv ob’ektlari ularnig xulq-atvori kuzatuv istida ekanligini bilmasligi lozim. Qator hollarda kuzatuv aniq axborot olishning yagona usuli hisoblanadi. Masalan, kichkina bolalar o‘yinchoqqa o‘zning munosabatini so‘z orqali ifodalay olmaydi, biroq bunday axborotni bolalarning o‘yinchoqni qanday o‘ynashiga qarab olish mumkin.
Odatda kuzatuv usuli boshqa usullar bilan birgalikda foydalaniladi. Bu holatda
olingan natijalar bir-birini to‘ldiradi va nazorat qiladi. Xususan, agar kuzatuv boshqa usullar yordamida olingan ma’lumotlarni nazorat qilish uchun foydalaniladigan bo‘lsa, u maksimal darajada qat’iy strukturalangan bo‘lishi, nazorat qilinayotgan axborot to‘plangan sharoitlar bilan bir xil sharoitlarda ro‘y berishi lozim.
Kuzatuv usulining kamchiliklari barcha sifat tadqiqotlariga xos. Bevosita kuzatuvda odata kichk guruhdagi odamlarning xulq-atvori ma’lum bir sharoitlarda o‘rganiladi, demak, olngan ma’lumotlarning reprezentativlik masalasi yuzaga keladi. Bunda sub’ektiv talqin qilish o‘ringa ega bo‘ladi. odamning qabul qilish hissiyoti cheklangan, shu sababli o‘rganilayotgan vaziyatning bironta muhim jihatini o‘tkazib yuborishi mumkin. Odatda tadqiqotchi kuzatuv usuli asosida olingan ma’lumotlarni chuqurlashtirish va ma’lum bir xulq-atvor asosida yotgan manfaatlar, motivlar, munosabatlarni ochib berishga qodir bo‘lmaydi.
Kuzatuv juda ko‘p mehant talab qiladigan usul sanaladi. Kuzatuv natijalarini rasmiylashtirish ba’zida kuzatuvning o‘zi uchun sarflangan vaqtdan ikki baravar ko‘p vaqt talab qiladi.
Atrofdagi vaziyat xarakteriga qarab kuzatuv tabiiy sharoitlarda (magazinda, peshtaxta oldida) ro‘y beradigan dala kuzatuvi yoki sun’iy tashkil qilingan sharoitlarda bo‘lib o‘tadigan laboratoriya kuzatuvi bo‘lishi mumkin.
Kuzatuv natijalari audio- yoki videotexnika yordamida, yon daftarlarda qayd etiladi.
Kuzatuv o‘tkazishdagi qiyinchiliklar sub’ektiv (kuzatuvchi shaxsi bilan bog‘liq) va ob’ektiv (kuzatuvchiga bog‘liq bo‘lmagan) turlarga bo‘linadi.
Sub’ektiv qiyinchiliklar qatoriga tadqiqotchining boshqalar harakatlari va xulq- atvorini o‘zining qadriyatlar tizimi, o‘z «Men»i orqali tushunish va talqin qilishi mumkinligi tushuniladi. Bundan tashqari, kuzatuv har doim tadqiqot maqsadlariga bo‘ysunadi, bu esa kuzatilayotgan narsa sohasini ta’kidlaydi va unga selektiv xarakter baxsh etadi. Oqibatda kuzatuv uchun dalillar tanlash kuzatuvchining o‘ziga kuchli bog‘liq bo‘ladi.
Ob’ektiv qiyinchiliklar qatoriga birinchi navbatda kuzatuv vaqtining hodisa ro‘y berish vaqti bilan cheklanganligini kiritish mumkin. Bundan tashqari, barcha
qiziqarli omillarni ham bevosita kuzatish imkoni bo‘lavermaydi.
Kuzatuvchining shaxsiy xislatlar, uning ro‘y berayotgan holisalarga o‘z munosabatini bildirishi ham kuzatilayotgan щaxslar xulq-atvoriga jiddiy ta’sir etishi mumkin.
Kuzatuv marketing tadqiqotlarining boshqa usullarini to‘ldirishi va tadqiqotchi uchun zarur bo‘lgan axborotni boshqa usullar bilan olish imkoni bo‘lmagan hollarda qo‘llanishi lozim. Odamlar o‘z harakatlari ketma-ketligini aniq va batafsil tavsiflay olmagan hollarda shunday bo‘ladi. Odatiy vaziyatlarda odamlarning harakatlari ko‘pchilik hollarda «avtomatik» xarakterga ega bo‘ladi. Bundan tashqari, tez-tez takrorlanadigan vaziyatning o‘zi uning ongidagi biron ma’lumotga aylanadi va unga xos bo‘lgan jihatlar o‘chib ketadi.
Tadqiqot maqsadlari uchun zarur bo‘lgan axborotni olish, ya’ni o‘rganilayotgan ob’ektning muhim tavsiflari xaqida ma’lumot olish, uning faoliyati bilan bog‘liq bironta muhim narsani o‘tkazib yubormaslik uchun kuzatuv dasturi va rejasini oldindan ishlab chiqish zarur. Rejalashtirishda kuzatuv o‘tkazish muddatlari aniq belgilanishi va axborot to‘plash usuli ko‘rsatilishi lozim. bundan tashqari, tadqiqotchi o‘zida mavjud imkoniyatlar (vaqt, mablag‘, yordamchilar soni va ularning malakasi) doirasida kuzatuv sohasini chegaralash, shuningdek, uchrashi mumkin bo‘lgan to‘siqlarni (ma’muriy yoki psixologik qiyinchiliklar, axborot olish va qayd etish bilan bog‘liq qiyinchiliklar) hisobga olishi muhim ahamiyat kasb etadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
