Markaziy osiyo hududlarida kuzatiladigan tabiiy ofatlar va ularning keltiradigan talofatlari

. Bu esa tabiiy ofatdan keladigan zararlarni bir muncha kamaytirish imkoniyatini vujudga keltiradi. Yana tabiiy ofatlar yuz berganda xalqqa ma’naviy yordam berish chora-tadbirlari va qilinadigan birlamchi ishlarni to’g’ri tashkil etish shakllari eng asosiy vazifalardan hisobla­nadi. Bu ishlarning bosh-qoshida fuqarolar muhofazasi organlari turib, ular ofat yuz bergan joyda (urush davrimi, tinchlik davrimi baribir), xalqni bu ofatlardan muhofaza etish va falokat yuz bergan joydan hammani behatar joyga ko’chirish omillarini amalga oshiradi. Qaysi erda yuqori intizom, aniq belgilangan chora-tadbirlar bo’lsa, o’sha erda har qanday ekstremal sharoitlarda xarakat qilish ishlari va ularning natijalari yuqori bo’ladi (ma’naviy talofat va moddiy yo’qotish).

• . Bu esa tabiiy ofatdan keladigan zararlarni bir muncha kamaytirish imkoniyatini vujudga keltiradi. Yana tabiiy ofatlar yuz berganda xalqqa ma’naviy yordam berish chora-tadbirlari va qilinadigan birlamchi ishlarni to’g’ri tashkil etish shakllari eng asosiy vazifalardan hisobla­nadi. Bu ishlarning bosh-qoshida fuqarolar muhofazasi organlari turib, ular ofat yuz bergan joyda (urush davrimi, tinchlik davrimi baribir), xalqni bu ofatlardan muhofaza etish va falokat yuz bergan joydan hammani behatar joyga ko’chirish omillarini amalga oshiradi. Qaysi erda yuqori intizom, aniq belgilangan chora-tadbirlar bo’lsa, o’sha erda har qanday ekstremal sharoitlarda xarakat qilish ishlari va ularning natijalari yuqori bo’ladi (ma’naviy talofat va moddiy yo’qotish).
• Yuqorida aytilgan fikrlar tabiiy ofatlar yuz bergan joylarda o’z natijasini bergan. Masalan: Ashxabad, Toshkent, Gazli, Armaniston va boshqa davlatlardagi er silkinishlari, Jigariston (O’zbekiston), Sharoradagi (Tojikiston) er surilishi; Qoraqalpogistondagi, Piskentdagi hamda Bqstonliq tumanlaridagi suv toshqini va boshqalar.

2. Er silkinishi va uning oqibatlari

• 2. Er silkinishi va uning oqibatlari
• Tabiiy ofatlar ichida eng xavflisi va daxshatlisi bu - er silkinishidir. Er silkinishi - er osti zarbasi va er ustki qatlamining tebranishi bo’lib, tabiiy ofatlar, texnologik jarayonlar tufayli yuzaga keladi. Er ostki zarbasining paydo bo’lishi o’chog’i, erning ostki qatlamidagi uzoq vaqt yig’ilib qolgan energiyaning ozod bo’lish jarayoni tufayli yuzaga keladi. O’choqning ichki qismi markazi gipotsentr deyiladi, erni ustki qismidagi markaz epitsentr deyiladi.
• Er silkinishi yuzaga kelish sabablariga ko’ra quyidagi guruhlarga bo’linadi:
• tektonik zilzilalar;
• vulqon zilzilalari;
• ag’darilish, o’pirilish zilzilalari;
• texnogen (insonning muxandislik faoliyati bilan bog’liq) zilzilalar.
• Yuqorida qayd etilgan er silkinish turlari ichida katta maydonga tarqaladigani va eng ko’p talofat keltiradigani tektonik er silkinishidir.
• Bunday er silkinishlar haqida gap ketganda litosfera o’ramlarida bo’ladigan harakat (tektonik kuchlar) tushuniladi.
• Qiya sathlarida tog’ jinslarining katta bo’laklarini ag’darilishi, yoki tog’larning o’pirilishi natijasida yuzaga keluvchi er silkinishlar ag’darilish zilzilalari deyiladi. Bu er silkinishining tarqalish maydoni kichik, ko’p hollarda talofotsiz bo’ladi.