Марказий осиё давлатлари ва туркия муносабатлари бўйича сўнги йилларда чоп этилган адабиётлар таҳлили

ǀ
ISSUE 6 
ǀ
2021 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 372
фикрича, туркий халқлар дунёси маданиятини оммалаштириш ва ривожлантириш 
миссиясини бажараётган ТУРКСОЙ ташкилоти Туркия дипломатиясининг муҳим 
инструментларидан бирига айланиб улгурган.
Таъкидлаганимиздек, сўнги йилларда Туркия ташқи сиёсий фаолияти 
манфаатларига хизмат қилувчи институционал ташкилотлар фаолият доираси кенгайиб 
бораётганлиги юқорида келтириб ўтдик. Халқаро муносабатлар бўйича эксперт 
Y.Karataş [2019] Марказий Осиёда Туркия юмшоқ куч сиёсатини TİKA, YTATB, 
TÜRKPA, TÜRKSOY, Yunus Emre Институтлари орқали амалга ошириш яхлит бир 
тизимга айланганлигини қайд этади. Унинг фикрича, айнан “юмшоқ куч” Туркия ички 
сиёсий ва иқтисодий муаммоларини ташқи сиёсатга таъсирини камайишида хизмат 
қилади. Айнан юмшоқ куч дипломатияси Туркиянинг келажакда Европа Иттифоқи 
аъзо бўлишда ва ташқи сиёсий муаммоларига ечим бўла олиши мумкин, - деган фикрни 
муаллиф ўртага ташлайди. 
Илм-фан соҳасида Марказий Осиё ва Туркия ўртасида ҳамкорлик энди 
ривожланаётган ҳамкорлик йўналиши ҳисобланади. Бу борада M.Güzel ва M.Erol [2019] 
Туркиянинг Марказий Осиёда олиб бораётган янги 
Science Diplomacy
сиёсатини 
афзалликлари борасида фикрларини келтириб ўтишади. Уларнинг фикрича, Марказий 
Осиё давлатларини Туркия билан илмий ҳамкорлиги унинг минтақадаги бошқа етакчи 
акторлар билан рақобат қилишига ёрдам бериши мумкин. 
Аксар турк муаллифлари Марказий Осиё ва Кавказдаги сиёсатни ёқлашса, 
иқтидорда турган исломий либерализм, пантуркизм ва неоосманизм сиёсатини олиб 
бораётган партияга нисбатан мухолиф бўлган муаллифлар Туркиянинг маданий-
гуманитар сиёсатини қўллаб-қувватлашмайди. Баъзи бир муаллифлар Туркия ҳукумати 
асосий эътиборни ички муаммоларига қаратиши лозим эканлигини таъкидлашади. 
Марказий Осиёда бошқа халқаро акторлар билан Туркиянинг рақобати етарли 
даражада кучли бўлмаса-да, имкон чегарасида ресурсларидан унумли фойдаланишга 
ҳаракат қилаётганлигини юқоридаги адабиётларда ўз аксини топган. 
МДҲ ёндашуви
Ўткан асрнинг 90 йилларида Марказий Осиё республикалари қардош 
Туркия билан жамиятнинг кўплаб соҳаларида ҳамкорликни ўрнатишган. Ўзаро 
муносабатларда юзага келган сўнги йиллардаги тенденциялар алоҳида эътиборга 
молик тадқиқот мавзусига айланиб улгурди. Асосан, туркий интеграция 
масалалари, маданий-гуманитар, хавфсизлик ва мудофаа ишлари юзасидан икки 
ва кўп томонлама муносабатлар шаклланиб бормоқда. Қуйида эса ўзаро 
муносабатларда юзага келган ва эҳтимоли бор бўлган масалаларни ёритган 
адабиётларни кўриб чииш мақсадга мувофиқ. 
Туркиянинг ички ва ташқи сиёсати бўйича турли тадқиқот ишлари 
муаллифи рус олими Киреев Н.Г. [2007] ўз монографияси яхлит бир тарихий 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 2