Марказий осиё давлатлари ва туркия муносабатлари бўйича сўнги йилларда чоп этилган адабиётлар таҳлили

ǀ
ISSUE 6 
ǀ
2021 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 374
ҳолда уни ҳамкорликда олиб борса, танланган стратегия инновациявий сиёсатга 
айланиши мумкин, - деб муаллифлар таъкидлашади. 
Минтақада маълум бир масалаларда геосиёсий акторларнинг рақобати юз 
бериши кундек равшан. Бундан ташқари, минтақанинг ҳар бир давлати индивидуал 
ҳусусиятига кўра ҳам ўзига ҳос ёндашувларни тақозо этади. Ҳусусан, К.А.Кудаяров 
[2018] ўз қиёсий тадқиқот ишида Туркия ва Россиянинг Қирғизистондаги рақобатини 
мисолида таҳлил қилган бўлиб, сиёсий, иқтисодий ва маданий жиҳатларини тилга 
олиб ўтган. У Марказий Осиёда, ҳусусан Қирғизистонда турк таълим муассасаларини 
очилиши ўзига ҳос “турк лобби”сини юзага келтирганлигини қайд этади. Туркия 
Россия каби Қирғизистон учун стратегик ҳамкор бўла олмайди, чунки у маданий-
гуманитар, “юмшоқ куч” сиёсатидан нарига ўта олмайди, лекин туркий тилли 
давлатлар консолидацияси доирасида Туркия Қирғизистонни ушлаб туриши мумкин, 
- деб ҳисоблайди муаллиф. 
Марказий Осиё давлатларининг Туркия билан икки томонлама алоқалари
ҳам 
сўнги вақтларда мустаҳкамланиб бормоқда. Ўткан йиллар давомида Туркия Марказий 
Осиё давлатлари билан ўзига хос тор доирадаги минтақавий сиёсий муносабатларни 
юритиб келди. Туркий интеграция доирасида, ёки минтақа давлатларини бирлаштириб 
турувчи бирон бир платформада ҳамкорликни ривожлантириш Туркия учун манфаатли 
эканлиги ойдинлашади. Чунки Туркия учун минтақа ресурслари ва ички бозор 
имкониятлари ўзига жалб этиб келади. 
Ўтган 90 йилларда Туркия ҳақиқатда минтақада ишончли инвестор ва ғарб 
ривожланишининг бир модели сифатида кўрилган эди. Шунинг тасдиғи сифатида 
тадқиқотчи Х.Бекмуратовнинг [2001] фикрларини келтириб ўтиш мумкин. Унинг 
таъкидлашича, дастлабки йиллардаги Ўзбекистоннинг Туркия билан иқтисодий ва 
маданий алоқаларига ижобий баҳо бериш мумкин ва тараққиётнинг турк модели ва 
ҳамкорликнинг илмий-техникавий жиҳатларини мустаҳкамлаш керак. 
Туркийлар дунёсига алоқадор бўлмаган, лекин Туркия каби аҳолисини аксари 
сунний ақидасидаги мусулмонлар ташкил этувчи Тожикистон билан Туркия 
муносабатлари сўнги йилларда фаоллаштиришга бўлган ҳаракатлар кузатилмоқда. Бу 
борада тадқиқот ишини олиб борган Э.У.Шарофовнинг [2012] келтиришича, икки 
давлат ўртасидаги муносабатлар фақатгина 2000 йилларнинг ўрталарига келибгина 
фаоллашган. Айнан ўша йилларда давлат раҳбарлари даражасидаги учрашувлар 
ташкил этилган. Иқтисодий масалада Тожикистоннинг хом-ашё экспорти устун 
эканлиги ва икки томонлама муносабатлар динамик тарзда ривожланаётганлигига 
муаллиф урғу берган. Шунингдек, тожик ёшлари учун Туркия олий ўқув юртларида 
квоталарнинг кўпайтирилиши, тожик мигрантларини иш билан таъминланиши, 
маданий-гуманитар ёрдам ҳажмини ошириш, тоғ-кон саноатини ривожлантиришда 
турк сармоясининг ўрни ва роли, туризм ривожланишида Туркия тажрибаси ва 
ҳамкорлигини зарур эканлигини муаллиф таъкидлаб ўтади. Муаллиф ислом омили 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 2