«Ma’qullayman» «Tasdiqlayman» Ilmiy rahbar: f f. doktori, O`zbek tili va adabiyoti professor Sh. N. Ahmedova kafedrasi mudiri Sh. N. Ahmedova

Ey, husnunga zarroti jahon ichra tajalli,

Maf`ulu mafoiylu mafoiylu faulun

mazhar senga ashyo,

maf`ulu faulun.

Sen lutf bila kavnu makon ichra muvalli,

olam sanga mavlo»¹.

Navoiy ta`rifidan ma`lum bo`ladiki, mustazod hazaji musammani axrabi makfufi mahzuf (maf`ulu mafoiylu mafoiylu faulun) vaznida yozilib, oxirgi ikki rukniga mos to`la bo`lmagan misra orttirilar ekan. Mana shuning uchun bu janr bir-biri bilan aloqada bo`lgan orttirma ma`nosini beruvchi mustazod (ziyodalik) deb ataladi. Boshqa mualliflar ham mustazodning shu xususiyatlarini ifodalab, mulohaza yuritganlar. Mustazodning g’oyaviy-mavzuviy mundarijasi xuddi g’azalniki singari bo`lganidan o`tmish mualliflar mustazodning tematik-goyaviy xususiyatlaripi alohida yoritmagan bo`lishlari mumkin.

Yangi zamon adabiyotshunoslari mustazod va uning kelib chiqishi, xususiyatlari to`g’risida, g’azalga aloqasi haqida qimmatli fikrlar beradilar. Chunonchi, adabiyotshunos A. Hayitmetov<sup>1</sup>, E. Rustamov, M. Zokirov<sup>2</sup> va boshqalar mustazod, uning xususiyatlari haqida fikr yuritib, uning g’azalga o`xshashligini, undan o`sib chiqqanligini ta`kidlaydilar. Jumladan, professor E. E. Bertel’s quyidagilarni yozadi: «Mustazod nisbatan kamroq uchraydigan formalardandir. Bunday she`rlar quyidagicha tuziladi: o`z shakliga ega bo`lgan odatdagi g’azalga har misra oxirida qofiyadan so`ng o`sha vaznning bir yoki ikki stopasi qo`shiladi. U yangi qofiyaga ega bo`lib, g’azalning umumiy qonuniyatlariga bo`ysunadi. Bu qo`shimcha o`ziga xos naqarotdir»³. Boshqa olimlarnnng fikrlari ham shunga o`xshashdir. Biroq E. Rustamov o`zining «XV asr birinchi yarmidagi o`zbek poeziyasi» kitobida Gadoiyning: