Maqsudov ilhomjon, joraev jomurod yangiboevich, amirov shavkat qo ziboevich

 
3.5.1.Qoramolni tanlash. 
 Tanlash  xususiyati  va  ahamiyati.  Hayvonlarning  mahsuldorlik  va  nasl 
xususiyatlarini  sun‟iy  uslubiy  tanlash  asosiy  omil  bo„lib  xizmat  qiladi,  u  aniq 
vazifalarni  hal  qilishda  rejali  va  maqsadga    muvofiq  qilib  olib  boriladi.  Umuman 
olganda sun‟iy va tabiiy tanlash uzviy bog„liq, chunki sun‟iy tanlash najatilari ko„p 
jihatdan  tabiiy  tashlashga  chambarchas  bo„lib,  uni  ta‟sirida  ro„yobga  chiqadi. 
Shuning  uchun  ba‟zi  vaqtda  tabiiy  tashlashga  ijobiy  ta‟sir  qilsa,  qolgan  paytlarda 
salbiy ta‟sir qilishi mumkin. 
 Sutchilik  qoramolchiligida  tanlash  sigirlar  sut  mahsuldorligi,  sut  tarkibidagi 
yog„ va oqsil, laktasiya egri chizig„ining ravonligi, sigirlar  yelinining tuzilishi va 
sut bepush tezligi, 1 kg sut uchun oziqa sarfi, tirik vazn, urchish qobiliyati, ularnint 
uzoq yashashi hamda kasalliklarga chidamligi inobatga olinadi. 
 Ko„p hollarda sigirlar sutdorligi, sutining yog„liligi va oqsil miqdori bilangina 
baholanadi.  Lekin  bunday  sharoitda  sigirlarning  tana  tuzilishining  benuqsonligi, 
konstitutsiyasining  mustahkamligi  e‟tiborga  olinishi  shart,  bunday  hayvonlar 
hayotchan bo„lib o„z belgilarini avlodlariga yaxshi o„tkazadi. 
 Go„shtdor  qoramolchilikda  esa  o„sish  jadalligi,  go„sht  sifatlarining 
shakllanishi, semirish uchun sarflangan oziqa birligi, tirik vazniga qarab tanlanadi. 
Iqtisodiy jihatdan jussasi katta  hayvonlar samarali bo„lib, ularda muskullar yaxshi 

---

 
150 
rivojlangan bo„lib, yuqori go„sht mahsuldorligiga ega bo„lishi kerak. 
Hayvonlarni  tanlash  muayyan  sharoitda  o„z  reja  va  maqsadlariga  ega  bo„lib,  
alohida  poda yoki  zotni takomillashtirishni maqsad  qilib qo„yish kerak, bu borada 
hayvonlarni  oziqlantirish  va  saqlash,  yosh  qoramollarni  maqsadli  o„stirishda 
alohida o„rin tutadi.  
Hayvonlar  yoshlariga  qarab  tanlash  jarayonida  yoshi  bilan  bog„liq, 
o„zgarishlar  inobatta  olinib,  bu  ko„rsatkichlar  qayta  takrorlab  ko„rilishi  shart. 
Ayniqsa bu omillar qoramollarni bonitirovka qilganda e‟tiborga olinishi shart.  
  Sutdor    sigirlarni    baholash va  tanlash.Naslchilik  fermalarida  sigirlar  o„z 
mahsuldorligini,  tana  tuzilishi  xususiyatlaridan      kelib  chiqishi  va  avlodlarning 
mahsuldorli  ko„rsatkichlari  yig„indisiga  qarab    baholanadi.  Shu  ko„rsatkichlar  
asosida  sigirlar bonitirovka qilinadi.Tovar xo„jalikda tanlash asosiy ko„rsatkich sut 
mahsuldorligi olinib, kerak bo„lsa qolgan belgilar ham inobatga olinadi. 
 Bu borada sigirlar sutining miqdori, sut tarkibi yog„ va oqsil miqdoriga qarab 
tanlanadi.  Sigirlar  sut  mahsuldorligiga  qarab  baholanganda  ularning  bir  necha 
laktasiyalarining o„rtacha ko„rsatkichini olish maqsadga muvofiq hisoblanadi. 
 Sanoat  komplekslari  va  shaxsiy,  fermer  xo„jaliklarda  sigirlar    birinchi 
tug„imdagi  sutdorligiga  qarab  tanlanadi,  chunki    bu  ko„rsatkich    bilan  ularning 
keyingi laktasiyalardagi sut mahsuldorligi bilan yuqori  korrelyativ bog„lanish bor. 
Ko„pincha  bunday tanlash maxsus seleksiya fermalarida olib bopilsa yuqori natija 
beradi.  Bunday  tanlashni  turli  mulk  shaklidagi  sutchilik  xo„jaliklarida 
o„tkazishining to„liq imkoniyati mavjud. 
Bozor  iqtisodiyoti    jarayonida  sigirlarni  oziqaga  sut  bilan  javob  berishiga 
qarab  tanlash  alohida    ahamiyat  kasb    etadi.  Chunki    bu  sohada  sigirlar  o„rtasida 
farq  30-40%  ni  tashkil  qilib,  ularning  sutdorligi  va  oziqa  sarfi  o„rtasida  yuqori  
korrelyativ  (0,8-0,9) bog„lanish  mavjud. Ko„pincha    sersut  sigirlar  1  kg sut uchun 
kamroq oziqa birligi sarflaydi. Bu esa sutning tannarxini kamaytirishga ijobiy ta‟sir 
o„tkazadi.  Yuqoridagi  ko„rsatkichni  avloddan-avlodga    muqim  berilishi  e‟tiborga 
olinsa asosiy belgilardan biriga aylanadi. 
Buqalar  yetishtirish  uchun  belgilangan  sigirlar  yuqoridagi  ko„rsatkichlarga 
alohida  e‟tiborga  olinib,  irsiy  belgilari  bilan  bir  qatorda  turadi.  Bunday  sigirlarda 
albatta sersutlik, kam oziqa sarfi bilan uygunlanishi kerak. 
Naslchilik  ishlarida  eng  ko„p  sut  bergan  laktasiya,  hayoti  davomida  bergan 
suti bilan birgalikda hisobga olinadi.  
Naslchilik  ishlarida  rekordchi  sigirlardan  zotni  takomillashtirishda,  yangi 
qator va oilalar tuzishda keng foydalanishni taqozo qiladi. Lekin bu borada  juftlik 
maqsadga muvofiq bo„lmog„i kerak.