Маoлумотнома

«Sport bayramlari – bu jismoniy tarbiya va sportni tag’ibot tashviqot qilish, madaniy dam olish va kungil ochish tadbirlari tarzida jamiyati aozolari jumladan o’kuvchilari jismoniy tarbiya sport bilan muntazam shug’ullanishga jalb qilish vositasidir» deb taorif beradi. V.S.Kayurov taxriri ostidagi o’quv qo’llanmasida «Kniga uchitelya fizicheskoy kulpturq» deb nomlangan.

Maktab sport bayramlarini vazifasi Maktab jamoasini sport buyicha yutuklarini namoyish kilish, shu soha bo’yicha o’quv yili choragi uchun bajarilgan ishlari yakunidan iboratdir.

17.1 Sport bayramlarining ahamiyati va uraning moxiyati
Sport bayramlari mavjud jamiyatning qadriyatlarini, ular orqali eotiqodi shonu-shuxrati, jahon halqlari ichidagi mavqega baho berish imkonini beradi. «Ayniksa bayram taraddudi, u orqa yuzaga keladigan aura, muxit, odatga aylangan, retuallar anoanalarning tarbiyaviy mohiyatini bebaholigi» xaqida yozadi Prezidentimiz I.A.Karimov. U butun jaxon sport forumi, yer yuzi xalqlari bayramiga aylangan OLIMPIADA ning sovrindorlari xurmat pog’onasida-sovrin beriladigan joyda turgan o’zbek o’g’lonining xayolida kechgan fikrlarini ko’z oldiga keltirib, uni madxi uchun millat gimnini ijro etilishi va millat bayrobini ko’tarilganida xis qilgan xissiyoti, g’alabasi evaziga ko’rsatilayotgan bunday xurma faqat g’olibni o’zi uchun emasligi, uni xalqi, jonajon diyori uchun ekanligi, bunday xurmatga sazovorlik faqat uning o’zi uchun emasligi, uni milyardlab xalq televizor orqali ko’rayotganligi, xalqning udimi mexnat orqali ekanligi, og’ir chidamli, tizimli qiyinchiliklarga chidam natijasi orqaliligi xaqida, chidamlilik, mexnatsevarlik uni ota-onasi, bobosidan merosligi uning ajdodlari xam sovrindordan kam mexnat qilmaganligidan dalolat tarzida tasavvurini ko’z oldiga keltirdi.

Bayramlar va ularning tarbiyaviy axamiyati, shundan iboratki, bayram dasturi tarkibidagi bellashuvlar musobaqalar, orqali bayram qatnashchisining kasbiy maxoratiga oid mashqlar maolum mazmunini ifodalaydi va ochib beradi. Undagi tomosha, ishtirokchi va uni o’rab olganlarda millati, uning urfi odamlari, kadriyatlari xaqida tushincha, kerak bo’lsa saboq (taolim) beradi desak mubolag’a emas. Bayram taraddudi, u kunni kelishni kutish, unga tayyorgarlik, chiroyli ruxiy va maonaviy kayfiyatni yuzaga keltirishi xozirgi kunda sir emas.

Ayniqsa, bayram kunlari ko’ngil olish (ovlash), eotiborli bo’lish, yaxshilik qilishga intilish, eskigina qudratlarni unitish, takallufli bo’lishdek inson zoti unitaborayotgan qadriyatlar yodga olinadi, uning ijrosi yo’lga qo’yiladi.

Sport bayramlari esa o’zining aloxida xususiy aurasiga ega. Katta bayramlar qitalar, mamlakatlar, jaxon xalqlarining tarkibiy qismini qamraydi. Xazirgi zamon telekomunikatsiyasi, aloqalar, televidenie, matbuot yuzaga keltirgan muxit befarq yashamayotgan barcha xalqlarni, millat elatidan katoiy nazar o’z qamroviga oladi.

Quyda biz (1-chizma) sport bayramlari klassifikatsiyasini berdik. Ularning mazmuni va tashkillash metodikasini 3-maoruzamiz matnida berish lozim.

2.3. O’zbek jismoniy tarbiya tizimida sport bayramlari va ularning yuzaga kelishi.

Navro’z, diniy bayramlar, xosil bayrami, yirik anoanaviy sayillar, erishilgan yutuq yoki g’alaba sharafiga uyushtirilgan va boshqa qator ommaviy bayramlar o’zining tarixiga ega va ularni qachondan xamda qanday bayram qilinganligi xalq ag’zaki ijodi, taraxiy romanlar matnida bayon qilingan.

Mustaqillikkacha esa eng yirik sport bayramlari, o’zining tarixiga ega bo’lgan bayram-«Fizkulpturachilar kuni» xar yili avgust oyining ikkinchi xaftasida 1939 yilning 18 iyunidagi Xalq komissiyalari sovetining qarori bilan nishonlana boshlagan. Bun kundi ommaviy sport bayramlari o’tkazilgan, ommaviy ko’rgazmali chiqishlar qilingan. O’tgan asrning 50-60 yillarida esa sobiq Ittifoq xalqlarining spartakiadalari boshlangan.

Bunday bayramlardagi ko’p sonli fizkulpturachilarining chiqishlari xar qanday sport musobaqalari va bayramlarni boshlanishi uchun anoanaga aylangan.

Sport sezonlarini ochilishi va yopilishi, turli xil yoshdagilarning korxona va muassasalar, sport jamiyatlari, zavod va fabrikalarning anoanaviy spartakiadalarning, chempionatlar, birinchiliklar, bayram tarzida nishonlangan va o’zlarining ko’p yillik tarixlariga ega bo’lgan.

Xozirgi kunga kelib bu anoanalar yangilangan, yo’qolganlari tiklanmoqda.

Mustaqilligimizdan sung unit bo’lgan xalq sayillari, ko’pchilik bo’lib o’ynaladigan o’yinlarni-1991 yil, «Respublika milliy xalq o’yinlari festivali, milliy sport va xalq o’yinlarining birinchi olimpiadasi, 1994 yil; Surxon festivali (1998 yil Termiz), ayollar yiliga bag’ishlangan «To’maris» festivali (1998 yil Jizzax); Alpomish va milliy xalq o’yinlari Respublika festivali (2000 yil Farg’ona) va boshqalar anoanaviy tarzda o’tkazila boshlandi.

Toshkent, Samarqand, Andijon, Farg’ona, Namangan shaxarlarida o’tkazilaytgan «CHelenjer» va «Sattelit» tennis turnirlari, Prezident kubogi, milliy kurash bo’yicha xalqaro tunirlar xozirgi kundagi eng yirik sport bayramlari tarzida tan olingan.

Sport bayramlari asosan musobaqalar tarzida festvallar dasturida, olimpiadalar sifatida bir-kunliko’p kunli qilib tashkillanishi xazirgi kun talabi xisoblanadi. Bu bayramlar madaniyat, sanoat adabiyot namoyondalarining chiqishlari, xalq shoiri, yozuvchilari, taniqli sanoat ustalarining chiqishlari bilan yanada nufuzli o’tadi. Bayram dasturi ko’p qirrali milliy, g’oyaviy, maonaviy, maorifiy vazifalarni hal qiladi, bashariyat axlini kamoloti uchun xizmat qiladi.