Маoлумотнома

Jismoniy nagruzka va dam olishning ratsional navbat-lashuvi.

Jismoniy tarbiya jarayonining munmazamligi dam olish bilan nagruzka berishning almashinuvi doimiy bo’lishligini rad etmay, taxminiy mo’ljal olish orqali amalga oshiriladi. Nagruzka shug’ullanuvchilar organizmiga jismoniy mashqlar taosirini maolum darajadagi kattaligi bo’lib, funktsional imkoniyatini oshirish faktori hisoblanadi. Bunga organizm-ning “ish potentsiali”ni sarflash va «charchash» orqali erishiladi. Energiyani tiklash jarayoni uchun stimul hisoblanadi. Tiklanish jarayonining qonuniyatlari kuchiga qarab nagruzka va dam olish bir vaqtning o’zida nagruzkani qo’llash paytidagi sharoiti bilan ham chambarchas bog’likligi xam ehtiborga olinishi lozim.

Ko’p sonli ilmiy izlanishlarning ko’rsatishicha, ish qobiliyati dam olish sharoitida qonuniy ravishda belgilangan fazalar buyicha o’zgarib turadi. Ish paytida, nagruzka katta bo’lsa, ish qobiliyati darajasining pasayishi sodir bo’ladi, charchash rivojlana boshlaydi. Oqibatda ish bajarish to’xtaydi, organizmga dam berish kerak bo’ladi, dam paytida tiklanish jarayoni boshlanadi, navbatdagi nagruzkaga stimul tayyorlanadi. To’g’ri, ayrim paytda tiklanish jarayoni ish vaqtidayoq boshlanadi, lekin ish qobiliyatining to’la tiklanishi uchun dam olishga sharoiti yaratilishi zarur. Aytarli darajadagi yukori katta nagruzkada va lozim bo’lgan dam olish intervalida tiklanishnig borishi ish qobiliyatining ish boshlangungacha bo’lgan darajasiga yetib qolsada, u to’la tugallanmaydi, chunki uning orqasidan “yuqori tiklanish” fazasi sodir bo’ladiki, uning asosida organizmning energetik resurslarining superkonpensatsiyasi (fosfokreatin, glikogen va hokazolarning tiklanishi) yotadi. Yuqori tiklanish fazasi dam olish davom ettirilgan holdagina almashadi va ish qobiliyati organizmda ish boshlanguncha bo’lgan holatga qaytadi (2 chizmaga qaralsin).

Xulosa qilib shuni aytish mumkinki: birinchidan – organizmning funktsional imkoniyatlari dinamikasi faqat nagruzka bilan emas, ish qobiliyatining tiklanishi va rivojlanishi uchun zarur bo’ladigan dam olish bilan shartli bog’liq. SHu sababli dam olishga nagruzka kabi jismoniy tarbiya jarayonining yetakchi komponentlaridan biri deb qarashimiz lozim. SHunga ko’ra, jismoniy tarbiya sanoati – bu maolum maonoda nagruzka bilan dam olishni to’g’ri navbatlashtira (almashtira) olish demakdir.