Маoлумотнома

3.1. Жисмоний тарбия жараёнида ақлий тарбия

Жисман етарли даражадаги ривожланганлик нормал ақлий ривожланишга шароит яратади.

“Ъар қандай меънат – бу ақлий, жисмонийдир. Агар ақлий ва жисмоний меънат орасидаги фарқни ажратсак, биттасида асосий ролни мия, иккинчисида мускуллар ўйнайди. Миянинг фаолияти мускулларнинг ўзаро фаолиятига, мускуллар фаолияти эса миянинг бошқариши орқали амалга оширилади”, - деган эди Чернишевский.
Жисмоний билимлар асосчиси П.Ф. Лесгафт кўрсатгани-дек, ақлий ва жисмоний ривожланиш бир-бири билан узвий боғлиқ. Ақлнинг ўсиши ва ривожланиши ўз навбатида жисмоний ривожланишни тақазо қилади.
Жисмоний тарбиянинг вазифаси шунда муваффақиятлиҳал қилинадики, шуғулланувчилар жисмоний машқларни онгли равишда тушуниб бажарсалар ёки улар спорт машғулотларига қизиқиб, ташаббус кўрсатиб ижодий ёндашсалар, организмдаҳаракат малакаларини тўғри шаклланиши, функционал қоби-лиятларини ривожланиши учун умумий махсус билимларга таянишлари лозим бўлади.
Жисмоний тарбияда ёки спортда талантни очиш шуғул-ланувчида умумий жисмоний ривожланганлик ва тайёрланган-ликҳамда соъа бўйича чуқур малакавий билимларга эга бўлиш, бош мия, мускуллар фаолиятидан фойдаланиш кўр-кўроналикка йўл қўймасликни талаб қилади. Машғулотга онгли муносабатда бўлмаслик талантни сўнишига сабаб бўлади. Энгҳавфлиси шуғулланувчида бир томонламалилик, фақат спорт билан шуғулланишгагина одат шаклланади – жамият учун эса боқи-мандалар кўпаяди.
Спорт тренировкаси сирларига шўнғиш, уни тушуниш, шуғулланувчи маъоратини ошишига олиб келади. Бунга фақатҳар томонламалилик орқалигина эришиш мумкин. Жаъон рекордларини ўрнатиш, чемпионлик лавозимлари учун кура-шиш, спортчидан юқори савия, чуқур билим ва жисмоний қобилиятни талаб қилади. Бунга эришиш учун эса машаққатли меънат, ўткир интеллект соъиби бўлишлик талаб қилинади.
Ақлий ва жисмоний тарбияниг ўзаро боғлиқлиги масаласи табиий-илмий фанларнинг тадқиқотлари асосида улуғ рус физиологи И.М. Сеченов ва И.П. Павлов томонидан исботлан-ган. “Мен бутунҳаётим бўйи ақлий ва жисмоний меънатни севдим, кўпроқ иккинчисини. Айниқса, мияда пайдо бўлган фикрниҳал қилиш учун ақлимни қўлим билан боғлаганимда ўзимни жуда яхшиҳис қилар эдим”, - деб ёзган эди улуғ рус олими И.П. Павлов.
Демак, жисмоний тарбия интелектининг ақлий тарбияси билан ўзаро узвий боғлиқҳолда амалга оширилиши лозим.