Маoлумотнома

2-БОБ. ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ТИЗИМИ

Жисмоний тарбия аниқ бир тизимга таянсагина, олдиндан кўзланган натижага эришилади.

Жисмоний тарбия тизими деганда, жисмоний тарбиянинг принциплари, воситалари, методлари ва уни ташкиллаш шаклларининг шундай умумийлиги тушуниладики, у жамият аoзосини манан бой ваҳар томонлама гармоник ривожлан-тиришнинг мақсад ва вазифаларига мос бўлсин (А.Д. Новиков 1967).
Ватанимиз мудофааси масаласиҳам жамиятимизда йўлга қўйилган жисмоний тарбия жараёнига қатор талаблар қўядики, бу талабаларни амалга ошириш натижасида жисмоний тарбия тизимининг обoектив хусусиятлари намоён бўлади. Мамлака-тимиз халқларинингҳар томонлама жисмоний тайёргарлиги, жисмоний сифатларини яхши ривожланганлиги Âàòàí мудо-фаасига тайёргарлигининг кўрсаткичи бўлиб хизмат қилади.
Шундай қилиб, Ùçáåêèñòîíда жисмоний тарбиянинг мақсади Ùçáåêèñòîí халқини жисмонан камолотга эришган,ҳуқуқий давлатнинг актив қурувчилари, ижодий меънатга ва Âàòàí мудофаасига тайёр қилиб арбиялашдир. Бу мақсад мамлакатда жисмоний тарбияни амалга ошираётган барча ташкилот ва муассасалар учун умумийдир.
Жисмоний-маданий, маoнавий ва оммавий-театрлашти-рилган томошаларни бир-бири билан мувофиқлаштиришдан намойишлар ва намойишкорона чиқишлар вужудга келади. Уларнинг тарбиявий аъамияти бепоёндир.
Жисмоний маданиятни классификациялаш катта аъамияга эгадир. У жамиятда жисмоний маданиятдан мақсадга мувофиқ фойдаланишни, унинг қайси йўлдан кетаётганлиги, йўнали-шини, физкулpтура амалиёти, вазифалариниҳал қилиш учун тавсия этилган унинг хилма-хил турлари имкониятларини англашга ёрдам беради. Агарда мактабда жисмоний билим (маoлумот), умумий жисмоний тайёргарлик бериш вазифалариҳал қилинса, унингҳаёти давомида фойдаланадиган жисмоний маданиятнинг базаси яратилади. Маданиятнинг бошқа барча турлари қайд қилинган вазифаларни ечиши мумкин бўлса-да, инсон жисми маданияти учун ўрнини алмаштира олмайди.
Жамиятда жисмоний маданиятнинг ривожланганлик дара-жаси қуйидаги кўрсаткичлар билан баъоланади:
- жамият аoзоларининг кундалик турмушга жисмоний маданиятнинг сингдирилганлиги даражаси билан;
- жамият аoзоларининг саломатлиги ва жисмоний тайёр-гарлиги билан;
- жисми маданиятининг машғулотларининг моддий-техник таoминланганлиги ва уларни сифати билан;
- жисмоний маданиятга раъбарлик қилаётган ходимлар-нинг доимий таркиби (штати), квалификацияси ва фаоллиги ва иқтидори билан;
-жамият аoзоларининг спортдаги натижалари билан баъо-ланади.
Мамлакатимиз мустақиллиги, жамиятимиздаги кечаётган ижтимоий, иқтисодий ислоъотлар юртимиз фарзандларининг жисман камолотга эришган бўлиши кераклиги талабини қўймоқда.ҳар бир миллат, элат ўзининг пахлавонлари, жисмо-нан баркамол ўғлонлари билан фахрланишган. Ўз фарзанд-ларини халқ оғзаки ижодидаги Алпомиш, Рустам, Гўрўғли, Барчиной каби жисман ва манан шаклланган бўлишларини орзу қилганлар.
Жисман баркамоллик – тарихан ўзгариб турадиганҳар қандай тарихий давр учун ўзининг идеал таснифига эга бўлган тушунча тарзида турлича талқин қилинган, чунки бу идеалда аъолининг иқтисодий шароити, ижтимоийҳаёти дунё қараши ифодаланган. Лекин асрлар давомида жисмоний баркамол авлод тарбияси мавжуд жамиятда обoектив имкониятлар ва шароитни юзага келмаганлиги сабабли, абстракт ғоялигича қолиб реалҳақиқатга айланмай қолган.
Жисмонан баркамоллик саломатликнинг меoёри ваҳар томонлама жисмоний тайёргарликни даражасиҳақидаги тарихан шаклланган тасаввур, улар меънат, жамоатчилик,ҳарбий ва одамларнинг ижодкорлик фаолиятларини узоқ давом этиши талабларига нисбатан оптимал жавоб беради.
Жисмоний камолот шахсни гармоник ривожлантиришда аниқ маoно ва ижтимоий моъият касб этади. Фақат жисман камолотга эришиш учун бажарилган фаолият педагогик жараён давомида бир томонламаликга олиб келиши амалиётда исбот-ланган. Фақат жисмоний машқ билан шуғулланиш, жисмонан камолот сари йўл олсада, бир томонламаликга етаклайди, уни гармоник тарбия элементлари – маoнавий, маoрифий ахлоқий, руъий, эстетик меънат тарбиясини олишдан узоқлаштиради.