Мақола ва тезислар номи

 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1.
https://uz.vvikipedla.com/wiki/Digital_economy 
2.
Muhammadjon Butaboev, Akmaljon O’rinov, Farhod mulaydinov, Isroiljon Tojimamatov 
“Rsqamli iqtisodiyot” darslik, 7-39 betlar. 
3.
https://mininnovation.uz/oz/news/raqamli-iqtisodiyot-muammolar-va-imkoniyatlar 
4.
https://www.texnoman.uz/post/raqamli-iqtisodiyot-nima.html 
5.
F.Mulaydinov, B. Rajabboyev. Raqamli iqtsodiyotni tadbirkorlikni rivojlantirishga ta`siri. 
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va telekommunikatsiyalarning zamonaviy muammolari 
va yechimlari. Respublika ilmiy-texnik anjumani. TATU Farg‘ona filiali, 2021 y. 16-17 aprel. 
6.
 
Advantages Of The Transition To A Digital Economy In The Innovative Development Of 
Uzbekistan. F Mulaydinov, A Kadirova, G Melibaeva, O. Akhmadjonov.Jour of Advanced 
Research in Dynamical & Control Systems. 

---

592 
ЎҚУВЧИЛАРДА МАТЕМАТИК ИНТУИЦИЯНИ РИВОЖЛАНТИРИШ 
Раимов Р.Б.,
Фарғона давлат университети талабаси. 
Юсупова А.К.
Фарғона давлат университети доценти 
Давлат таълим стандартлари талабларини бажариш учун ўқувчиларда математик билим 
ва кўникмаларини ўстириш лозим. Бу вазифани ҳал қилишда эса ўқувчиларда математик 
интуицияни ривожлантириш мухим аҳамиятга эга. 
Математика фанини чуқур тушуниш ундаги аксиома, теорема ва бошқа тушунчаларни 
тўла англаб олишда математик интуициянинг ҳам ўз ўрни бор. Интуициясиз ўзлаштирилган 
фан формал, информацион характергагина эга бўлиб қолади. 
Математик формулаларни хис қилиб уни тушунча олган ўқувчигина уларни мисол ва 
масалалар ечишда, ҳаётда қуллай олади. 
Ўқувчиларда математик интуицияни ривожлантириш учун қандай ишлар қилиниши 
лозим деган саволга биз қуйидаги йўналишда ўқувчилар билан ишлашни тавсия этамиз. 
1. Математиканинг хар бир бўлимини систематик ўрганиш. Бунда ўқитувчи ҳар бир 
тушунчани қатъий таърифлар, исботлар билан беришдан аввал уларни содда тилда қилиб 
тушунтириш лозим. 
2. Конкерт мисол ёки масалани ечишда, уни тахлил этишда ўқувчиларнинг интуитив 
қобилиятлари очилади ҳамда ривожланади. 
Масалан: ҳовузни биринчи қувур 2 соатда, 2-қувур 4 соатда тўлдиради. Иккала қувут 
очиқ бўлса, ҳовуз неча соатда тўлади деган масалани ечишда қуйидагича мулохазалар 
юритиш мумкин. 
1-қувурнинг қуввати 2-қувурга қараганда кўпроқ экан. 
Иккала қувур очиқ бўлгани учун ҳовуз 2 соатдан кам вақтда тўлиши керак. (нима 
учун?) 
Агар 2-қувурнинг ҳам қуввати 1-қувурники каби бўлганда қувур 1 соатда тўлар эди. 
(нима учун?) 
Демак, масала жавоби 1 ва 2 соат оралиғида бўлиши керак. 
каби мулоҳазаларни юритгандан сўнг масалани ечишга ўтиш мумкин. 
Ўқувчилар янги мавзу ва янги мисолга дуч келганда уларнинг ўзларига фикрлаш учун 
шароит яратиш, яъни проблемали вазият яратиб, ўз ақлий имкониятларини ишга солишга 
ундаш унга олиб борувчи йўлни тўғри танлай билишга йўллаш лозим. Мисол ва масалаларни 
ечишда масала, мисол шартларини, уларнинг ечимларини танлашда вақтни аямаслик керак 
деб хисоблаймиз. 
Масалан, m нинг кандай қийматларида 
0
5
1
n
x
1
m
x
2
2





,
)
(
квадрат 
тенгламанинг илдизлари квадратининг йиғиндиси энг катта бўлади деган мисолни олайлик. 
Бу мисолни ечишдан аввал ўқувчиларни фикрлашга чорлаш лозим. Мисолнинг квадрат 
тенгламага оид эканлигини ҳисобга олиб, квадрат тенглама илдизлари квадратларининг 
йиғиндиси учун
q
2
p
x
x
2
2
2
2
1



формулани ўқувчиларнинг ўзлари ё айтиб беришлари ёки келтириб чиқаришларига 
эришиш лозим. Юқоридаги мисолда 
)
(
1
m
p



, 
5
1
m
q
2
,


. У холда
)
,
(
))
(
(
5
1
m
2
1
m
x
x
2
2
2
2
2
1






Ушбу ифодани соддалаштиришга ўқувчилар жалб қилинади. 
4
m
2
m
3
m
2
1
m
2
m
2
2
2









---

593 
Шу ерда бу ифода қачон энг катта қийматга эришади дейилаганда 
а) (хато интуиция) ўқувчи квадрат тенглама - m2-2m+4=0 илдизларини ахтаради. 
б) (тўьри интуиция) ўқувчи - m2-2m +4 ифодадан тўла квадрат ажратади. 
3
1
m
4
1
1
m
2
m
2
2









)
(
)
(
33 
Охирги ифодани таълил қилишда хам: 
а) (хато интуиция) 
3
1
m
2


)
(
б) (тўғри интуиция) 
0
1
m
2


)
(
2
2
1
m
3
3
1
m
)
(
)
(






(m+1) ифода квадратда бўлганлиги учун (m+1)2 энг кичик қиймати 0 га тенг. 
Айирилувчи энг кичик қийматга эришга, айирма энг катта қийматга эришади деган 
мулохазалардан сўнг,
0
1
m
0
1
m
2




)
(
деган жавоб олинади: m= -1 
Илмий техниканинг ривожи, компpютерларнинг ҳаётга татбиқи ошгани сари 
ёшларнинг интуитив, ва фикрлаш қобилиятларини ўстириш, уларни компьютерни бошқара 
олишда, ундан устунлигини сақлаб қолишда мухим аҳамиятга эгадир.