Мақола ва тезислар номи

Кимёвий таркиби ва ишлатилиши
. Чой барги таркибида 2-5% 
фоиз кофеин, теофиллин ва теобромин алкалоидлар, 20-28 фоизгача ошловчи моддалар, 
флавоноидлар (кемп-ферол, кверцетин, гиперин, кверцимеритрин ва бошқалар), 156-233 мг. 
фоиз С, B
1
, В
6
витаминлари, никотин ва пантотен кислоталар, 0.01% эфир мойи бор.Уруғида 
9-10% стероид сапонинлар ва 22-35% ёғ бўлади. Чой баргининг оўловчи моддалари “чой 
танини” асосан 75-78% катехинлар ва уларнинг галлат эфирларидан ва оз миқдорда бошқа 
танид биррикмалар бор
1
.
Чой ишлаб чиқариш саноати чиқиндисидан кофеин ва ошловчи моддалар — чой 
танини олинади
. Кофеин марказий нерв системасини қўзғатувчи таъсирга эга. У таблетка ва 
эритма ҳолида ҳамда турли комплекс препаратлар таркибида чиқарилади. Юқумли ва бошқа 
оғир касалликлардан сўнг юрак, нафас олиш фаолияти сусайишида, қон айланишининг чуқур 
бузилишларида (қон томирлар касалланганда), нерв системаси чарчаганда, бош оғриганда, 
наркотиклар билан заҳарланганда ва бошқа касалликларда организмнинг умумий тонусини 
кўтарувчи восита сифатида қўлланилади. Чой таркибидаги ошловчи моддалар витамин Р 
таъсирига эга бўлиб, геморрагик диатезда, организм шишган вақтда, кўзга қон қуйилганда ва 
бошқа касалликларда ишлатилади. Чой баргидан (чиқиндисидан) олинадиган теофиллин 
юрак ва буйрак касалликларида сийдик ҳайдовчи, унинг препарати эуфиллин — спазмолитик 
дори сифатида ҳамда бронхиал астмани даволаш учун қўлланилади. Чойни «аччиқ» қилиб 
дамлаб ичавериш қабзиятга олиб келади. Туриб қолган дамланган қора чойни ичмаслик 

---

389 
керак, лекин кўк чойни ичиш мумкин. Унинг ижобий томони сийдик ҳайдаш хусусиятига эга 
бўлиши билан бирга — бактерицид таъсирига ҳам эга. Кўк чойнинг шу хусусияти борлиги 
учун ҳам, оғиз яллиғланишида, ичбуруғда, қуюқроқ дамлаб ичиш, ёки оғизни чайиш 
фойдалидир.