Мақола ва тезислар номи

 
Ádebiyatlar: 
1. Юсупов О. Паразитические простейшие рыб озера водохранилища Дауыткуль в 
дельте Амударьи. Сб. «Болезни и паразиты в тепловодном рыбном хозяйстве». 1988.
2. Жолдасова И.М. Павловская Л.П., Любимова С.К. Уразымбетова Б.К., Темирбеков 
Р.У. Рыбохозяйственные водоемы дельтовой зоны Амударьи и проблемы устойчевого 
использования их ресурсов, //Вестник ККО АН РУз. 2002. №5-6. с.3-9.
3. Определитель паразитов пресноводных рыб. Т.1, Л. 1984.- 428 с.; Т. 2.Л. 1985. 424 с., 
Т.3. Л. 1987. - 583 с. 
 
 
ЧОЙНИНГ ТАРИХИ, БИОЭКОЛОГИЯСИ ДОРИВОРЛИК ХУСУСИЯТЛАРИ 
 
Косимова Ш.М.
Андижон қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялар институти ассистент 
Хакимжонов M.
АДТИ стоматология факультети 5-курс талабаси 
Ғанибоев Б. 
Андижон қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялар институти 2-курс талабаси 
 
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг чой етиштиришни ташкил этиш ва 
аҳолини мамлакатимизда ишлаб чиқарилган сифатли чой ҳамда чой маҳсулоти билан 
таъминлаш чора-тадбирлари тўғрисида 2018 йил 30 июндаги 490-сон қарорига асосан 
юртимизда чой етиштириш ва уни қайта ишлаш,қадоқлаш ва халқимизга етказиш энг 
долзарб масалардан бирига айланди.
1
Чанқаганда сув ичинг,
Чарчаганда чой ичинг.
Бу қадимдан қолган ибора бўлиб инсон саломатлигини асраш хусусида айтилган 
фикрдир.
 
Ривоятга кўра, милоддан аввал 2500 йилларда Хитой императори Шен Йонг 
соғлиги туфайли фақат қайнаган сув ичар эди. Жазирама ёз куни боғда ичаётган қайноқ 
сувининг ичига тасодифан иккита япроқ тушиб, дамланиб қолади. Пайқамай ичганида бир 
зумда ҳарорати тушганини ҳис этган императорга ушбу ичимлик қаттиқ ёқиб қолади. Шу 
тариқа қайноқ сувга ҳар хил ўсимлик баргларини солиб дамлаш одатга айланган дейишади. 
Файласуф Конфуций ҳам чой ҳақига анча мақтовлар айтган. Милоддан кейин 758 
йилда файласуф Лу Ю, чойнинг тайёрланиши, қандай дамланиши ва қандай ичилиши ҳақида 
эринмасдан қалам тебратиб, “Чой қоидаси” номли алоҳида китоб ёзган. Японлар ҳам чойга 
ўзгача кўнгил қўйишиб, “чой фалсафаси”ни вужудга келтирган. Улар меҳмонларга чойни Ча-
Но-Йо деб аталадиган бир маросим билан икром қилишарди. Шоир Какузонинг “Чойнома” 
номли асарида илоҳий неъмат сифатида таърифланган чой шунчалик мақтаб ёзилганки, 
одамни ҳайратга солади. Европа аҳолиси чойни венециялик савдогарлардан ўзлаштирди. 
1560 йилдан эътиборан чой савдоси асосан португалияликлар қўлида эди. У пайтларда чой 
маҳсулоти жуда қиммат бўлгани учун кўпроқ дорихоналарда сотилар ва фақатгина бойлар 
ича оларди. 1650 йилда Петер Стуйвесант номли бир тужжор (савдогар) илк чойни 
Голландиядан Нью Амстердамга (ҳозирги Нью Йоркка) олиб борди. 

---

388 
Хитойда чой ишлаб чиқариш инглизларнинг назоратида эди. 1833 йилда инглизлар бу 
яккаҳокимликни хитойликларга олдириб қўйгач, Ҳиндистон ва Цейлон (ҳозирги Шри-
Ланка)да чой етиштиришга киришди. Шу тариқа Хитойнинг монополиясини қулатишга 
эришиб, қисқа вақтда ортиқча уринишларсиз дунё чой бозорини қўлга киритишган. 
Кўк (яшил) чой табиий маҳсулотдир. Қора чой эса, унга қўшимча ишлов бериш орқали 
олинади. Масалан чойхўр миллатлардан бўлган турк ва озарийлар кўпроқ қора чойни маъқул 
кўрса, Туркистон аҳолиси аксарият кўк чойни хуш кўради. Чой барча тилларда деярли бир-
бирига ўхшаш сўзлар билан номланади. Масалан чой, чай, шай, чий, ти ва ҳоказо. Лекин уни 
ичиш борасида кўз кўриб, қулоқ эшитмаган усуллар мавжуд. Бизнинг тилимизда қадимдан 
яшил рангга “кўк” дейиш одат бўлган.