Мақола ва тезислар номи

Калит сўзлар:
 тут меваси, тут барги, камқонлик, гипертензия. 
 
Тутнинг 400 га яқин навлари бор. Меваларни рангига кўра учта асосий тоифалар 
мавжуд: оқ, қизил ва қора тут. Баландлиги кичик ёки бута шаклида ўсадиган безак навлари 
мавжуд. Ушбу дарахтнинг барглари резаморлари озуқавий моддалар билан бойитилган ва 
уларнинг индивидуал органларга ижобий таъсир шунчаки таъсирчан. Анемия билан боғлиқ 

---

318 
муаммоларга дуч келадиганлар учун тут мевалари тавсия этилади. Юқори таркиби темир 
буферида қизил қон таначалари янгиланишга ёрдам беради ва бу тананинг ўз навбатида 
муҳим тўқималари ва тизимларга кислороднинг тарқалишини оширади. Мевалар диабетни 
комплекс даволашга киритилган ва бир қатор кўплаб организмлар ошқозон ости бези 
инсулин ишлаб чиқаришни рағбатлантиради. Мевалар юмшоқ лаксатиф таъсирга эга, ич 
қотиши дисбиёз ва бошқа ичак муомаларига қарши юмшоқ курашади. Баргларидан олинган 
чой ва дамламалар қон айланиши тизимининг ҳолатига ижобий таъсир кўрсатади. Тут 
баргининг фойдали хусусиятлари: тут баргидан тайёрланган дамламалар бронхит ва 
пневмонияни даволашда ишлатилади. Тут баргидан дамланган чой қандли диабетда қондаги 
қанд миқдорини пасайтириш учун ишлатилади. 
Халқ табобатида астма, нафас олиш йўлларининг яллиғланиши ва гипертония билан 
оғриган одамларда илдиз ва пўстлоғидан инфузион ичишни тавсия қилинади. Мевасини 
пишмаган пайтида истеъмол қилинса, кўнгил айниш ҳиссини енгиллаштиради. Пишмаган 
меваси заҳарланишга қарши ниҳоятда самарали ва табиий дизенфекцияловчи восита 
сифатида ишлатилади, яня бир эътиборли тарафлари ўз вазнидан норози бўлганларга бу 
пишмаган тут мевалари ўз самарасини кўрсатади. 
Ўсимликларнинг барча қисмларининг таркиби В гуруҳга тегишли кўплаб витаминлар 
ўз ичига олади. Айниқса, тут таркибида В1 ва В2 витаминлар кўп. Тут қуритилган шаклда ўз 
хусусиятларини йўқотмайди. Тут таркибида темир, мис, углерод, глюкоза кўп миқдорда. Тут 
“юрак касаллигига” ва “гипертензия беморларга” ёрдам беради. У ҳам янги ҳам шарбатлар, 
сироплар, инфузиялар ишлатиш мумкин. Атеросклероз, аритмия, экстрасистолия, 
тахикардия шунингдек ишемик касаллик миокардик дистрофия каби даҳшатли 
касалликларга чалинган беморлар ҳар куни бир-икки ош қошиқ ичиб юрса аҳволи сезиларли 
даражада яхшиланади. Тут шарбати бошқа мева шарбатлари билан бирлашмайди. Тут 
меваларини овқатланишдан олдин 35-40 дақиқадан кеч бўлмаган ҳолда оч қоринга истеъмол 
қилинса, самарадорлиги юқори бўлади. 
Абу Али ибн Сино ҳам тутдан шифобахш восита сифатида фойдаланган. Ширин тут 
иссиқ, нордон шотут эса совуқликдир. Тутнинг ширасида, айниқса, унинг мис идишга солиб 
қайнатилганида, буриштириш хусусияти кучаяди. Шу билан бирга у кучли ва ёмон 
хилтларнинг аъзоларга оқишини тўхтатади. Бу, айниқса, хом тутга хос бўлади. Тут, ток ва 
қора анжирнинг баргларини ёмғир сувида қайнатиб ишлатилса, сочни қорайтиради. Оқ тут 
барги томоқ оғриғи, янги узилган барг шираси тиш оғриғига, тут меваси ва унинг шираси 
оғиз ва томоқдаги шишларга даво бўлади. Тузлаб қуритилган тут эса ичбуруғ касаллигини 
даволайди. Буйрак, юрак-қон томир касалликларини даволашда эса тут меваси танани 
ортиқча суюқликдан тозаловчи, пешоб ҳайдовчи воситадир. Тут мевасининг барча 
турларини овқаланишдан олдин истеъмол қилиш керак, шундай қилинса, ундан меъда ва 
ичак тизимига зарар етказилмайди. Тут мевасини қуритиб, ундан дамлама, компот тайёрлаб 
ичилса, дармонсизликни даволайди, озишга ёрдам беради, организмни тозалайди. Қишда тут 
дарахтининг куртагини олиб, тозалаб, дамламасини юракни қувватлаш учун ичиб юрилади. 
Тут дарахти гуллари ўсимлик ёғи билан аралаштирилиб, қоронғи жойда тиндирилса, 
теридаги майда ҳуснбузар, доғлар ва сепкилни даволаш учун ажойиб крем ҳосил бўлади. 
Танадаги эски яра ва шикастланган жойларни даволашда тут барги ва шохчасини майдалаб, 
ўсимлик ёғи билан аралаштириб суртилса, яралар тез битади, терида ўрни қолмайди.