Mantiqiy Iqtisodiyot

Kutilmagan oqibatlari muammolarni

keltirib chiqaradi

1946-yilda taniqli iqtisodchi jurnalist Genri Hezlitt «Bir darslik iqtisodiyot» deb

nomlangan kitob yozgan. Frederik Bastianing 1850-yildagi maqolasi (bu 1.9-elementda

ta'riflangan) asosida bitilgan ushbu iqtisodiyot darsligi iqtisodiyot sohasidagi eng

ommabop risola bo'lsa kerak.

Bastianing do'kon deraza oynasini koptok otib sindirgan yosh bola to'g'risidagi

hikoyasini eslaylik. Oqibatda do'kon egasi derazani ta'mirlash uchun oyna soluvchi

ustani yollaydi. Oyna soluvchi ustaning ish bilan ta'minlanganini ko'rib, ba'zi

kuzatuvchilar oyna singani bu yaxshi voqea, chunki u oyna soluvchi usta uchun ish

yaratdi deb da'vo qiladilar. Lekin, Hezlitt ta'kidlaganidek, bunday fikrlash noto'g'ri,

chunki u ikkilamchi ta'sirlarni inobatga olmaydi.

Agar do'kon egasi pulni deraza ta'mirlashga sarflamaganda edi, u pulni boshqa

maqsadlarga, masalan, bir ju  poyabzalga, yangi kiyimga yoki shunga o'xshash

narsalarga sarflashi mumkin edi. Agar oyna sinmaganda edi, ushbu boshqa ishlab

chiqarish sohalarida bandlik darajasi yuqoriroq bo'lib, jamiyat ham butun oynaga, ham

do'kon egasi sotib olgan buyumlarga ega bo'lgan bo'lar edi. Ikkilamchi ta'sirlar inobatga

olinsa, toshqinlar, bo'ronlar va noto'g'ri davlat siyosati natijasidagi halokatlar jamiyatga

zarar keltirishi va sof bandlik darajasini oshirmasligi yaqqol ko'rinadi. Halokatlardan

tiklanish ish o'rinlari yaratadi va bu iqtisodiyot uchun foydali degan nuqtai nazar

hozirda «singan deraza anglashilmovchiligi» deb ataladi. Falokatlarni tuzatish uchun

ishlatilgan resurslar jamiyatning boshqa qadrli tovar va xizmatlar ishlab chiqarish

qobiliyatini kamaytiradi. Ushbu yanglish tushunchaga oid bir necha misollar uchun 1.9-

elementga murojaat qiling.