Mantiqiy Iqtisodiyot

ELEMENT 2.5

Barqaror monetar siyosati inflyatsiyani nazorat qilish, investitsiyani samarali

taqsimlash va iqtisodiy barqarorlikka erishish uchun juda muhim.

---

105

so'z'larsiz muloqot qilish juda qiyin bo'lar edi. Pul bilan ham vaziyat shunday. Agar

pulning barqaror va bashorat qilsa bo'ladigan qadri bo'lmasa, unda qarz oluvchi va qarz

beruvchilar uchun qarz shartlarini o'zaro kelishish qiyin bo'ladi, jamg'arish va

investitsiya qilishda qo'shimcha risk paydo bo'ladi va biror muddat davomida bo'lib

keladigan tranzaksiyalarda (masalan, uy yoki mashina uchun to'lovlarni amalga

oshirishda) qo'shimcha noaniqliklar yuzaga keladi. Agar pulning qiymati barqaror

bo'lmasa, ko'plab o'zaro manfaatli potensial ayirboshlashlar amalga oshmay qoladi

hamda ixtisoslashuv, katta miqyosda ishlab chiqarish va ijtimoiy hamkorlikdan

keladigan foyda kamayadi.

Pul beqarorligining sabablari sir emas. Boshqa mahsulotlar kabi, pulning

qiymati ham talab va taklif orqali belgilanadi. Agar pul massasi o'zgarmas darajada

bo'lsa yoki sekin va barqaror darajada o'ssa, pulning xarid qobiliyati nisbatan barqaror

bo'ladi. Aksincha, agar pul massasi tovar va xizmatlar taklifiga nisbatan tezroq o'ssa,

pulning qadri pasayib, narxlar ko'tariladi. Bu inflyatsiya

(?)

 deyiladi. U davlat o'z

xarajatlarini to'lash uchun pul bosib chiqarganda yoki markaziy bankdan qarz olganga

vujudga keladi.

Doimiy inflyatsiyaning yagona manbai pul massasining keskin o'sishidan iborat.

Aylanmadagi pul massasi

(?)

 mamlakat valyutasi, joriy depozit hisob raqamlaridagi

(?)

omonatlar hamda shaxslar va korxonalarning shunga o'xshash to'lov manbalarining

(34)

jami miqdoriga teng. Agar pul massasi iqtisodiyotning o'sish sur'atlaridan tezroq o'ssa,

tovar va xizmatlarning narxi ko'tariladi.

---

106

7-chizma: Pul massasining o'sishi va inflyatsiya, 1990-2014-yillar

Pul massasining o'rtacha yillik

o'sish surati (%)

Inflyatsiyaning o'rtacha yillik

darajasi (%)