Mantiqiy Iqtisodiyot

ELEMENT 1.8

Odamlar boshqalar uchun qadrli mahsulotlarni ta'minlash orqali daromad topadilar.

---

44

bo'ladi. Yuqori daromad boshqalar uchun qadrli tovar va xizmatlarni yetkazib

berishdan keladi. Badavlat bo'lishni istagan odamlar boshqalar nimani xohlashiga

qattiq e'tibor berishga harakat qiladilar. Hattoki dunyoni yaxshi tomonga o'zgartirishni

istagan odamlarga ham bu maqsadga erishish uchun ta'lim va malakani oshirish

to'g'risida ma'lumot kerak bo'ladi. Bu ma'lumotlar asosan turli kasblarning daromad

topish imkoniyatlarida o'z aksini topadi.

Ba'zilar yuqori daromadli odamlar boshqalarni ekspluatatsiya qiladi deb

o'ylaydilar. Biroq, yaxshi amal qiladigan bozor sharoitida yuqori daromad oluvchi

shaxslar bunga boshqalar uchun qadrli va sotib olishga tayyor bo'lgan narsalarni

yetkazib berish orqali erishadilar. Google xizmatlari «Yahoo!» yoki «Ask Jeeves»

xizmatlariga nisbatan foydalanuvchilar ehtiyojini yaxshiroq qoniqtirganligi sababli,

Larri Peyj va Sergey Brinlar milliarderga aylanganlar. Mashhur ashulachilar bunga

yana bir misol. Beyonse va Teylor Svi  juda katta daromad topadilar, chunki millionlab

odamlarga ularning musiqasi yoqadi. Jamiyatning vazifasi yaxshi o'yinchilarning katta

yutuqlarga erishishiga to'sqinlik qilish emas, balki o'yin «qoidalari» odilona ekanligini

ta'minlashdan iborat. Chaqqon tadbirkorlar vaqti kelib eskiradigan, lekin o'rnini

almashtirish qiyin bo'lgan texnologiyalarga investitsiya qilganda muammolar kelib

chiqadi. Bunday holat katta siyosiy munozalarni keltirib chiqarib, ko'pincha oqilona

iqtisodiy tahlilni emas, balki siyosiy qarashlarni aks ettiradi.

Juda muvaffaqiyatli tadbirkorlar bunga millionlab iste'molchilarni jalb qiluvchi

mahsulotlarni ishlab chiqarish orqali erishganlar. Walmart do'konlari asoschisi

marhum Sem Uolton Qo'shma Shtatlarining eng badavlat odamlaridan biriga aylandi,

chunki u katta zaxiralardan samarali foydalanish va taniqli brend mollarini kichik

Amerika shaharlarida chegirma narxlarda sotish yo'lini izlab topdi. Microso

asoschilari Bil Geyts va Pol Allen shaxsiy kompyuterlar samaradorligini va texnik

uyg'unligini keskin oshiruvchi bir qator mahsulotlarni yaratib, milliarderga aylandilar.

Uolton, Geyts yoki Allenning nomini hech qachon eshitmagan millionlab

iste'molchilarga ularning iste'dodlari va mahsulotlari foyda keltirdi. Ular juda ko'p

odamlarga ko'maklashganliklari tufayli ko'p pul ishlab topdilar.

---

45

O'qish uchun:

Leonard Rid. «Men — qalam va mening shajaram»

Video:

Ayirboshlash orqali boylik yaratish

Bunday «xayrli kapitalistlar» misolini o'tish davri iqtisodiyotlari bo'ylab ham

topish mumkin. Chexiyalik Pavel Baudish, ehtimol, Bil Geyts kabi mashhur emasdir,

lekin u kiberxavfsizlik sohasida katta ahamiyatga ega bo'lgan «Avast» dasturini yaratdi

va milliardlab dollar boylikka erishdi. Polyak mexanik Zbigniev Sosnovski davlatning

muvaffaqiaytsiz korxonasini yiliga 1 milliondan ortiq velosiped ishlab chiqaruvchi

Evropadagi yirik «Kross» kompaniyasiga aylantirdi. «Gapiradigan mushuk Tom» deb

Googledan qidirib korsangiz, siz bolalar uchun yaratilgan juda mashhur seriallar

to'plamini topasiz. U Sloveniyalik Izo va Samo Loginlar tomonidan yaratilib, Xitoylik

xaridorga bir milliard dollardan ko'proq pulga sotilgan.

---

46