Mantiqiy Iqtisodiyot

D2

S

E1

E2

Miqdor (muzqaymoq, ming litrda)

D1

P1

P2

Q1

Q2

N

a

rx

 (

b

ir

li

k

 m

iq

d

o

ri

 u

c

h

u

n

 G

ru

zi

y

a

 l

a

ri

s

i)

5

7,5 10 12,5 15 17,5 20 22,5 25 27,5 30 32,5

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Video:

Narxni bo'rttirish yomonmi?

Keling, endi bozorning taklif tomonini ko'rib chiqaylik. Tovar birligi tannarxiga

ta'sir qiluvchi omillarning o'zgarishi butun taklif egri chizig'ini siljitadi. Tovar birligi

tannarxining pasayishiga olib keluvchi o'zgarishlar (masalan, texnologiyaning

rivojlanishi yoki tovar ishlab chiqarishda foydalanilgan resurslar narxlarining

pasayishi) taklifni oshirib, butun taklif egri chizig'ini o'ngga siljitadi. Aksincha, tovar

ishlab chiqarishning qimmatlashuviga olib keluvchi o'zgarishlar, masalan, tovarning

---

37

tarkibiy qismlari narxining oshishi yoki ishlab chiqaruvchilarga soliqni oshirish,

taklifni kamaytiradi va taklif egri chizig'ini chapga siljitadi.

Muzqaymoq ishlab chiqarishda zarur ingredientlar bo'lmish sut va qaymoq

narxlari pasaydi deb faraz qilaylik. Ushbu resurslar naxlarining pasayishi muzqaymoq

taklifiga va uning bozor narxiga qanday ta'sir ko'rsatadi? Agar taklif oshadi va bozor

narxi tushadi deb javob bersangiz, unda javobingiz to'g'ri. 4-chizma ushbu nuqtai

nazarni talab va taklif yordamida tasvirlab beradi. Qaymoq va sut baholarining

pasayishi muzqaymoq birligini ishlab chiqarish tannarxini kamaytiradi va taklif egri

chizig'ini o'ngga (S1 dan S2 ga) siljitadi. Natijada, muzqaymoqning muvozanat narxi 5

laridan 3 larigacha tushadi. Ushbu yangi va pastroq narxda talab miqdori oshib, kuniga

20 ming litrga teng taklif miqdoriga yana bir bor tenglashadi. Eslatma: Taklifning

oshishi (butun taklif egri chizig'ining o'ngga siljishi) muzqaymoq narxini pasaytirdi va

talab egri chizig'i bo'ylab harakatlanib, talab miqdorini oshirdi. Agar muzqaymoq ishlab

chiqarish xarajatlarini oshiradigan o'zgarishlar sodir bo'lsa (masalan, ingredientlar

narxlarining oshishi), bu teskari natijaga olib keladi: taklif kamayadi (egri chiziq

chapga siljiydi), muzqaymoq narxi oshadi va ayirboshlash miqdori kamayadi.

---

38

4-chizma: Taklifning o'sishi narxni pasaytiradi