Mantiq ilmining predmeti, asosiy qonunlari. Tushuncha tafakkur shakli sifatida

Tariflashga o‘xshash mantiqiy usullar  

Bilish  jarayonida  tariflashga  o‘xshash  usullar  ham  ishlatiladi.  Ulardan 

tushunchani  tariflashning  yuqorida  biz  ko‗rib  chiqqan  turlarini  qo‗llash  mumkin 

bo‗lmay qolganda yoki unga zaruriyat bo‗lmaganda foydalaniladi:  

a)    tariflashga  o‗xshash  usullardan  biri  tushunchani  unga  qarama-qarshi 

bo‗lgan tushuncha orqali tariflashdir. Bu usul bilan odatda kategoriyalar mazmuni 

ochib beriladi. Masalan, «Ong materiyaning miyamizdagi inikosidir»;  

v)    tasvirlashda  tushunchaning  mazmuni  u  aks  ettiruvchi  predmetning  bazi 

tashqi  belgilarini  ko‗rsatish  orqali  aniqlanadi.  Badiiy  asarlarda  tabiat 

manzaralarini,  personajlarning  portretlarini  chizish,  sodir  bo‗lgan  birorta 

voqeaning bayon etilishi tasvirlashga misol bo‗ladi;  

s)    tavsiflash  yordamida  predmetning  bazi  bir  munosabatdagi  muhim  tur 

belgilari  ko‗rsatiladi.  Bunga  misol  qilib  birorta  shaxsga  berilgan  tavsifnomani 

ko‗rsatish mumkin.  

Tafovutlash, ostensiv tariflash kabi usullar ham mavjuddir.   

Tariflash  bilishda  katta  ahamiyatga  egadir.  U  qisqa  holda  predmet  haqida 

yaxlit  fikr,  tasavvur  hosil  qilishga  imkon  beradi.  Lekin  predmet  haqida  fikr 

yuritganda  u  bilan  cheklanib  qolish  mumkin  emas.  U,  albatta,  bilish  jarayonida 

boshqa  bilimlar  yordamida  konkretlashtirilishi,  chuqurlashtirilishi  zarur.  Ana 

shundagina  tushuncha  ifoda  etuvchi  predmet  haqidagi  tasavvur  aniq,  to‗laroq 

bo‗ladi.