Ma’naviyat shunday qimmatbaho mevaki, u bizning qadimiy va navqiron xalqimiz qalbida butun insoniyatning ulkan oilasida o’z mustaqilligini tushunib yetib va ozodlikni sevish tuyg’usini bilan birgalikda yetilgan

“....Ma’naviyat shunday qimmatbaho mevaki, u bizning qadimiy va navqiron xalqimiz qalbida butun insoniyatning ulkan oilasida o’z mustaqilligini tushunib yetib va ozodlikni sevish tuyg’usini bilan birgalikda yetilgan.Ma’naviyat insonga ona suti ,ota na’munasi, ajdodlar o’giti bilan singadi.Ona tiling buyuk ahamiyati shundaki , u ma’naviyat belgisi sifatida kishilarni yaqin qilib , jipslashtiradi. Ma’naviyat o’z xalqining tarixini ,uning madaniyati va vazifalarini chuqur bilish va tushunib yetishda chuqur suyangandagina qudratli kuchga aylanadi”, degan edi ,O’zbekiston Respublikasi birinchi prezidenti:Islom Karimov
Ma’naviyat tarbiyadan boshlandi.Ta’lim va tarbiyasiz ma’naviyatning bo’lmasligi barchaga ayon haqiqatdir.Inson asosan ikki yo’l bilan tarbiyalanishi mumkin:birovlarning bevosita tasiri ya’ni o’rgatish shuningdek donolar fikrlari , o’gitlari, asarlarinin o’qish orqali ;inson o’zining fikrlashi ,odamlar xatti harakatidan, qilgan va qilayotgan ishlaridan tegishli xulosalar chiqarib olishi ;eng qadrlisi tafakkur vositasida tarbiyalanishi mumkin.
Inson dunyoga kelgach , har kuni nimanidir o’rganadi. U avvalo mo’jazgina oilada ota – onasi, maktabda tarbiyachi ustozidan, mahallada qo’ni qo’shni ta’sirida ulg’ayadi. Bolani qalban yuksak ,ma’naviy boy qilib tarbiyalashda ajdodlarimiz yaratgan boy odob axloqqa doir bilimlarni o’rgatish , etiqodga aylantirish, komillikka yo’naltirish muhim ahamiyatga ega . tarbiya berish deganda kimnidir maxsus xonaga o’tqazib olib faqqat pand nasihat berishi emas, balki o’yin davomida , uy yumushlari ilm o’rgatish maqsadga muofiq. Shu omillar bir biri bilan qo’shilib olib borilishi kerak . Milliy pedagogika asoschilaridan biri A.Avloniyning “Tarbiya biz uchun yo hayot ,yo mamot,yo najot, yo halokat, yo saodat , yo falokat masalasidir”degan so’zlari fikrimizga dalil bo’ladi.
Umumiy o’rta ta’lim maktablari ta’lim-tarbiya jarayonida amalga oshirilishi lozim bo’lgan ma’naviy-marifiy ishlar ko’lami kengaymoqda,mazmuni sifat jihatdan yangilanmoqda. Bu o’z navbatida ta’lim tarbiya sohasida faolaiyat ko’rsatayotgan o’qituvchidan ijodiy izlanishni,ishga yangicha yondashishni , fidoiyliknihamda o’z kasbining xaqiqiy ustasi bo’lishini talab etadi.
O’quvchi manaviyatini shakllantirish doimiy tizimlilik,uzviylik, davomilikni talab etadi.Shuning uchun ma’naviy marifiy ishlarning yangi shakl va mzmunini boyitib borish talab etiladi.Mustaqilligimiz tufayli o’zbek xalqi o’ztiliga , o’z diniga, o’zligini anglashga , milliy va madaniy merosi qadriyatini qayta tiklashga ega bo’ldi.Zero vatanimiz mustaqilligining ma’naviy asoslarini mustahkamlash ,milliy adriyatimiz, an’ana va urf-odatlarimizni asrab avaylash ,xalqimiz,aynisa yosh avlod qalbi va ongiga ona yurtiga muhabbat,istiqlolimizga sadoqat tuyg’usini chuqur singdirish o’zi tug’ulib osgan zaminni ezozlash har bir fuqaroning ,xususan, yoshlarimizning muqaddas burchidir.
Shaxsning ma’naviy barkamoligi xalq pedagogikasida,diniy madaniyatida alohida etiborga sazovor bo’lib kelgan. Ma’niviyat juda keng qamrovli, mazmundor tushunchadir. Uning shakllanishida o’zvaqtida islom falsafi, Quroni Karim , ayniqsa tasavvuf talimoti kuchli tasir ko’rsatgan. Manaviyatni millat onngi va tafakkuriga singdirishda buyuklarning asarlari muhim ahamiyat kasb etdi. Milliy talim tarbiyaning bosh maqsadi- shaxsni milliy qadriyatlar asosida rivojlantirish uni har tamonlama yetuk, yetuk ahloqli va manaviy pok inson qilib tarbiyalashdan ibort. Shaxsni tarbiyalash va o’qitishda milliy an’ana va qadriyatlarning tarbiyaviy va dedaktik imkoniyatidan keng foydalaniladi. Ta’lim tarbiya jarayoni zamonaviylikni ananaviylik bilan o’zaro bog’lash negizida quriliadi.Ya’ni maktab amaliyotida zamonaviy ilmiy pedagogika va tarbiya ish tajribasi an’anaviy xalq tarbiya madaniyati bilan birglikda foydalaniladi.
Xususan, o’uvchi yoshlarni milliy qadriyatlarni o’rganish va uni e’zozlashga o’rgatish bu borada olib boriladiga ishlarning eng asosiysi hisoblanadi. Chunki kelajakda qadriyalarimizning qanday holatda bo’lishini yoshlar belgilaydi. Bugungi maktab partasida o’tirga yoshlar yetuk bilimli mutaxassis , o’z xalqining haqiqiy jonkuyari bo’lishi milliy qadriyatlarimiz tola bilishi ,ularni qadrlaydigan bo’lishi kerak. Maktab ostonasiga ilk qadamlarini qo’ygan bolakay birinchi galga o’qituvchining aytganlariga quloq tutadi. Uning hatti harakatlariga, gap so’zlariga taqlid qiladi.Shuni unutmangki farzand tarbiyasida bir qarashda arzimasdek soniyalar ham hal qiluvchi ahamiyatga ega.Mazkur bilimlar o’z navbatida, shaxs axloqiy sifatlariningkengayib boyib borishiga xizmat qiladi. Shunday qilib axloq insonlarga xos bo’lgan ijobiy xislatlarni atrofdagilarga namoyon qila olish qobiliyatida namoyon bo’ladi.
Odob va axloq har biri bilan uzviy bog’liq bo’lga tushunchadir. O’qitivchi o’quvchilari bilan mulaqotta bo’lar ekan ularning aqliy kamoloti mustaqil fikrlashi, yangi bilimlar bilan boyitib borishiga etibor berishi lozim. Aqliy kamolotga o’z o’stida tinimsiz ishlash , fidpoiylik, bilimga chanqoqlik kabi xusisyatlari orqali erishadi.Mustqil fikrlash esa jamiyatda kechayotgan siyosiy ijtimoiy, iqtisodiy manaviy jarayonlarni anglash tahlil etishdan boshlandi. Tafakkur inson ongida mavjud ilmiy va hayotiy bilimlar orasidan keragini asrab olish va amaliyotga tadbiq etish demakdir.
O’quvchining xulqi, ma’naviy olami va o’z faoliyatiga bo’lgan munosabitada aks etadi. Shuning uchun o’qituvchu ma’naviy merosning tarixiy bosqichlaridan xabardor bo’lishi amaliy faoliyatda ularga tayanishi, bolalarni ana shu tamoyillar asosida tarbiyalashi lozim.Maktab partasida o’tirgan bola kelajakda chinakam shaxs bo’lib yetishishda o’qituvchining o’rni beqiyosdir. U albatta umumpedagogik sir-asrorlardan xabardor bo’lishi kasb mahorati , qolaversa yuksak manaviyatga ega bo’lishi kerak. Mashg’ulotlar davomida ta’lim tarbiyani samarali usullarini tanlay olish, natijani avvaldan rejalashtirish, har bir o’quvchining maktab jamoasidagi muhitni o’rganisg o’qituvchi faoliyati uchun juda foydali.
O’quvchining ma’naviy ehtiyojini qondirish mustaqil izlanishga o’rgatish hamda fanga bo’lgan qiziqishini turli ijodiy ishlar orqali amalga oshiriladi. Mustaqil ishlar o’qituvchi va o’quvchi o’rtasida muloqot o’rnatishga yordanm beradi. Masalan:o’qish va odobnoma darslarida “Allomalar-millatimiz faxri”,”Biz- Temur avlodlar” va “Xalq og’zaki ijodi namunalari” kabi mavzulardagi tadbir va bahs-munozaralarni tashkil etish mumkin.
Xulosa qilib aytish mumkinki ajdodlarimiz qoldirgan ulkan ma’naviy merosdan samarali foydalanish boy an’ana va urf-odatlarimizni o’quvchilar qalbiga singdirish muqaddas burchimiz bo’libgina qolmasdan , barkamol avlod tarbiyasining muhim omillarining biri hamdir.
Foydalanilga adabiyotlar:
1.”Yuksak ma’naviyat-yengilmas kuch” I.Karimov. 2008-yil.
2 .”Mustaqillik manaviyati va tarbiya asoslari “ Safo Ochil Oquvchi ma’naviyatini shakllantirish 2000-yil.
3.”Ma’naviyat –millatning kuch qudrati”A.O’rinboyev 2011-yil.