Manaviyat asoslari Lotin pv doc

Nikolay
Kopernik 
(1473-1543) buyuk polyak mutafakkiri va 
astronomi. «Samoviy sferalarning aylanishi» nomli asarida olamning 
geliotsentrik tizimini asosladi. Uning ta’kidlashicha, Yer olamning 
o‘zgarmas markazi emas, negaki, u o‘z o‘qi atrofida aylanib turadi. 
Ikkinchidan, Yer olamning markazida turgan Quyosh atrofida aylanib 
turgani bois kun va tun almashinadi. Shuningdek, osmondagi biz 
ko‘rib turgan yulduzlarning holati o‘zgarmasdek tuyuladi. Yer 
Quyosh atrofida aylanib turgani uchun Quyosh boshqa yulduzlarga 
nisbatan o‘z o‘rnini o‘zgartirganidek (ya’ni harakatlangandek), 
sayyoralar esa halqasimon harakatlanayotgandek ko‘rinadi. Biz 
1
Каримов
И
.
А
. «
Юксак
маънавият
– 
енгилмас
куч
». 
Т
.: «
Маънавият
». 2008. 159-160 
бетлар
. 
2
Ўша
асар
. 161-
бет
. 

---

301
sayyoralar harakatini olamning markazida turgan Quyoshdan emas, 
uning atrofida aylanib turgan yerdan kuzatayotganimiz uchun ham bu 
harakat halqasimon shaklda yuz berayotgandek tuyuladi. Yer atrofida 
esa faqat uning yo‘ldoshi Oy aylanadi, deb xulosa qiladi mutafakkir.
Nikolay Kopernik o‘z mulohazalarini falsafiy ta’limot deb atadi. 
Aftidan, bunga mutafakkirning qadimgi yunon pifagorchilari 
g‘oyalari bilan tanishgani sabab bo‘lsa kerak. Antik dunyo 
faylasuflarining ilg‘or g‘oyalari ham Nikolay Kopernik e’tiboridan 
chetda qolmadi. Nikolay Kopernik asoslab bergan geliotsentrizm 
ta’limoti o‘rta asr dunyoqarashida keng ildiz otgan geotsentrizmga 
barham berdi.
Nikolay Kopernik ta’limotining nemis astronomi Iogann Kepler 
va italyan faylasufi Jordano Bruno tomonidan rivojlantirilishi uning 
xristian dunyoqarashiga naqadar zid ekanini namoyon etdi. Natijada 
1616-yilda mutafakkirning shoh asari taqiqlangan kitoblar qatoriga 
kiritildi va ikki asrdan ko‘proq vaqt (1822-yilga qadar) e’tibordan 
chetda qoldi. Shunga qaramay, Nikolay Kopernik g‘oyalari olam 
haqidagi yangi qarashlarning shakllanishida nazariy metodologik asos 
vazifasini o‘tadi.