Manaviyat asoslari Lotin pv doc

Shafqat 
kishining o‘ziga aloqador odamga, aybdor, gunohkor, 
ijtimoiy, iqtisodiy va huquqiy jazolanishga loyiq kimsaga kechirim-
lilik orqali insonparvarlik ko‘rsatishini anglatuvchi tushuncha. 
Shafqat o‘zbek xalqiga xos bo‘lgan yuksak ma’naviy fazilatlardan 
bo‘lib, o‘zgalarning dardini anglash, muhtoj odamlarga ko‘mak va 
muruvvat ko‘rsatish, ularning inson ekanini yodda tutgan holda 
yordam, rahmdillik ko‘rsatish, himmat qilishni bildiradi. Odamlarning 
o‘zaro kundalik ijtimoiy munosabatlarida namoyon bo‘ladigan 
fazilatlarini, jamiyatdagi ong va axloqning yuksakligini belgilovchi 
insoniylik tamoyillaridan bo‘lgan bu xislatni jamiyat va kishilar 
faoliyatining barcha jabhalarida kuzatish mumkin. Shafqat hissi - 
shafqatga muhtoj kishi o‘rniga xayolan o‘zini qo‘yib, fikr yuritish 
orqali vujudga keladigan, o‘zga inson iztiroblarini yengillatishga 
qaratilgan ma’naviy-axloqiy hodisa.
G‘azab insondagi yomon xislat bo‘lsa, shafqat insoniylik 
belgilaridan biridir. Masalan, beva-bechoralar, iqtisodiy nochor 
oilalar ahvolidan boxabar bo‘lib turish, kichik yoshdagilarga izzat-
hurmat, keksalarga muruvvat ko‘rsatish, gunoh yoki ayb ish qilib 
qo‘ygan kishilarning aybidan o‘tish, yordamga muhtoj kishilarga 
himmat qo‘lini cho‘zish xalqimizning qon-qoniga singib ketgan 
muruvvat va shafqatpeshalik fazilatlari hisoblanadi. Qur’oni Karim va 
Hadisi sharifda hatto urushda mag‘lub bo‘lgan, asir bo‘lib tushgan 
dushmanlarga, g‘ayridinlarga ham muruvvat, shafqat ko‘rsatishga 
da’vat qilinadi. Mo‘tabar dinimizda tilga olingan bunday bag‘ri-
kenglik (tolerantlik) bugungi kunga kelib, dunyoning turli xalqlari 
turmush tarziga, tafakkuriga singdirilmoqda.
Uning aksi bo‘lgan salbiy xususiyatlar qatorida qahr-g‘azab, 
nafrat, johillik, adolatsizlik, befarqlik, loqaydlik kabi qusur va 
nuqsonlarni ko‘rsatish mumkin. Shafqat oldingizda javobgar, jazoga 

---

261
loyiq odamni, uning insoniy huquqi va tabiatini hisobga olib, 
kechirishdir. Shafqat universal tabiatga ega bo‘lib, u nafaqat 
insonning insonga, balki hayvonga bo‘lgan munosabatida ham 
namoyon bo‘ladi, zero, hayvonga shafqatsizlik qilgan odam insonga 
ham shafqat qilmaydi. Bugungi kunda «shafqat» tushunchasini inson 
hayotining oliy qadriyati deb e’tirof etish, uning yashashga bo‘lgan 
huquqini himoya ostiga olish nuqtayi nazaridan dolzarb ahamiyat 
kasb etmoqda. Diniy aqidaparastlik, ekstremistik g‘oyalar va 
mafkuraviy kurashlar shafqatsizlikka asoslanganini hisobga olsak, 
«shafqat» tushunchasining ahamiyati yanada ortib borayotganini, 
uning XXI asr jamiyati uchun eng muhim ma’naviy-axloqiy hodisaga 
aylanganini ko‘rish mumkin.