Manaviyat asoslari Lotin pv doc

Menga na yoru, na oshiqlik havasdir
Agar men odam o‘lsam, ushbu basdir. 
 
 Alisher Navoiy 
 
 
5-mavzu.
 Ma’naviyatda milliylik va umuminsoniylik 
 
5.1. Shaxs ma’naviyati va uning fazilatlari 
 
Jamiyat rivojlanib borgan sari insonlar, xalqlar, millatlar o‘rtasi-
dagi ma’naviy munosabat, aloqalar rivojlanib boraveradi. Ma’navi-
yatni to‘rt guruhga bo‘lish mumkin. Ya’ni:
1. Shaxs ma’naviyati. 
2. Milliy ma’naviyat. 
3. Mintaqaviy ma’naviyat. 
4. Umuminsoniy ma’naviyat. 
Shaxs ma’naviyati
– har bir shaxsga tegishli bo‘lib, uning ichki 
ruhiy olami, xatti-harakatlari, munosabatlari va boshqa qirralarini o‘z 
ichiga oladi. 
Milliy ma’naviyat 
– muayyan elat, millatga, uning ajdodlariga 
xos bo‘lgan g‘oyat qimmatli ma’naviy boyliklardir. 
Mintaqaviy ma’naviyat
– muayyan jug‘rofiy mintaqa millatla-
riga xos, ular uchun umumiy bo‘lgan ma’naviy boyliklardir. Masalan, 
O‘rta Osiyo xalqlarining yoki Yevropa xalqlarining ma’naviyatidagi 
umumiylik tomonlarini ko‘rish mumkin. 
Mintaqaviy ma’naviyatda turli elatlarning umumiy birligi, bir-
biriga yaqinligi, turmush tarzi va moddiy hayot sharoitlariga xos 
mushtarak jihatlari namoyon bo‘ladi. 
Umuminsoniy ma’naviyat –
butun insoniyatga, jahon xalqlariga 
tegishli bo‘lgan ma’naviy-axloqiy boyliklardir.
Individual ma’naviyat shakllari. 
Shaxs ma’naviyatini o‘rganish ikki yo‘nalishda bo‘lishi 
mumkin. Birinchisi, muayyan shaxs ma’naviyatini o‘rganish, 
ikkinchisi, ushbu hodisaning umumiy jihatlarini tasnif va tadqiq etish. 
Imkon nuqtayi nazaridan, birinchi yo‘nalishda faqat ayrim 
hodisalarni, masalan, o‘tmish va bugunning umummilliy ahamiyatiga 
ega bo‘lgan buyuk shaxslarni ma’naviy dunyosini o‘rganish mumkin 

---

112
bo‘lib, mohiyatan bu ish millat ma’naviyatining tarkibiy qismlarini 
o‘rganish demakdir. Chunki millat ma’naviyati tom ma’noda olganda 
ushbu millatga qaysidir bir tarzda aloqador hisoblanuvchi o‘tmish, 
bugun va kelajakdagi barcha shaxslar ma’naviyatining majmuyidan 
iborat. 
Har bir shaxs, o‘zi buni chuqur idrok qiladimi, yo‘qmi qat’iy 
nazar, biror elat yo millatga mansub bo‘lmay iloji yo‘q, hech bir 
inson eldan butkul ajralib yashamaydi. Har bir inson o‘zini xalqining 
bir zarrasi deb sezgandagina, u haqida o‘ylab, mehnat qilib 
yashagandagina ma’naviyat bilan tutashadi. Buning ma’nosi, shaxs 
ma’naviyati voqelikda millat ma’naviyatidan ayni, undan tashqarida 
bo‘lmaydi. Shunday ekan, mavjud ahvolni to‘g‘ri idrok etadigan 
bo‘lsak, millat ma’naviyati haqida muayyan tasavvurga ega bo‘lmay 
turib, alohida shaxs ma’naviyatini ham o‘rganish imkondan tashqari.