Ma’mur qahhorov

iqtisodiy-texnikaviy  o„zgarish  va  taraqqiyot  davri  xisoblanadi. 
Tabiatni, jamiyatni, insonning o‗zini o‗rganish soxasida qo‗lga kiritgan 
muxim  yutuqlar  kishilarning  dunyoqarashi,  tafakkur  uslubida  ham 
jiddiy sifat o‗zrgarishlariga olib kelmoqda. An‘anaviy (klassik) tafakkur 
uslubi  urnini  noan‘anav iy  tafakkur  uslubi,  ilgarigi  an‘anav iy  falsafiy 
muammolar  urnini  yangidan-yangi  v a  turli-tuman  falsafiy 
muammolar egallamoqda. An‘anav iy falsafada aql-inson moxiyatini 
belgilov chi  narsa,  deb  talqin  qilingan  bo‗lsa,  endi  ratsionalizmga 
qarshi  insonning  mav judligi  muammolari,  uning noratsional moxiyati 
masalalari  ilgari  surilmoqda.  Ilgari  ma‘rifatchilik  g‗oyalari  ustun 
qo‗yilgan bo‗lsa, endilikda inson xuquqlariga e‘tibor kuchaydi. Ilgari 
falsafa  ko‘proq  umumiy  v a  mav xum  narsalar  ustida  baxs  yuritgan 
bo‗lsa,  xozirgi  dav rga  kelib  mav xumlikdan  aniqlik  tomon  xarakat 
kuchaydi,  umumiy  emas,  aniq-rav shan  masalalarni  xal  qilishga 
e‘tibor ortdi. 
XXI  asrga  kelib,  falsafadagi  an‘anav iy  muammolarning axamiyati 
v a  mav qei  o‗zgarganligi  shunda  xam  ko‗rinmoqdaki,  ko‗pgina 
falsafiy  oqimlar  v a  ta‘limotlar  o‗zlarining  an‘anav iy  falsafaga  qay 
darajada  a‘loqador  ekanliklarini  ta‘kidlab  ko‗rsatish  maqsadida 
nomlarga «neo», ya‘ni «yangi» qo‘shimchasini qo‗shib ishlatishni afzal 
bilmoqdalar,  masalan,  neokantchilik,  neotomizm,  neogegelchilik, 
neoplatonizm v a xokazolar. Xozirgi zamon falsafiy ta‘limotlarining fan 
bilan  a‘loqadorligi  sohasida  ham  o‗zgarishlar  yuz berganligi yaqqol 
ko‗zga  tashlanadi.  Zamonav iy  fan  mav jud  barcha  ijtimoiy 
muammolarni  xal  etishga  qodirligini  e‘tirof  etuv chi  stsiyentizm 
(lotincha. tarjimada- «fan») hamda fan taraqqiyoti jamiyat hayotiga 
salbiy  ta‘sir  ko‗rsatishi  mumkin  deb  hisoblov chi  antistsiyentizm 
oqimlari  shular  jumlasidandir.  Masalan,  ekzistentsializm,  Frankfurt 
ijtimoiy-falsafiy  maktabi,  Rim  klubi,  shuningdek,  ba‘zi  diniy-falsafiy 
oqimlarning fanga munosabati ana shunday birmuncha sov uqqon 

---

bo‗lsa,  antistsiyentizmning  boshqa  v a  ashaddiy  tarafdorolari  xatto 
fan-texnika  taraqqiyotini  umuman  cheklab-chegaralab  quyish 
g‗oyasini    o‗rtaga  tashlamoqdalar.  Darhaqiqat,  fan  -  texnika 
taraqqiyotining  insoniyat  uchun  jiddiy  xav f  tugdirayotgan  jixatlari 
ham  yo‗q  emas.  Shu  ma‘noda  ilmiy-texnikav iy  inqilob  natijalarini 
nazorat  ostiga  olish, xav fsizlikni ta‘minlash masalalari o‘ta muxim v a 
xaqqoniy talabdek tuyo‗ladi, ammo bular fan taraqqiyotini tuxtatish 
uchun asos bo‗lolmaydi. 
Xuddi  stsentizm  v a  antistsiyentizm o‗rtasida bo‗lgani singari, xozirgi 
dav r  jaxon  falsafasida  ratsionalizm  v a  irratsionalizm,  antropologizm 
v a  naturalizm,  materializm  v a  idealizm  o‗rtasida  baxs-munozaralar 
dav om etib kelmoqda.