Ma’mur qahhorov

Abu Nasr Forobiy
(873 – 950 ) bejiz «Sharq Aristoleli», 
«Ikkinchi ustoz» degan nomlarga loyiq topilmagan. Forobiy 160 dan 
ortiq tabiiy-ilmiy va falsafiy asarlar hamda Aristotel asarlariga 
yozilgan sharxlar muallifidir. Forobiy Aristotel izidan borib, ikki turdagi 
borliq xaqida yozadi: «vujudi vojib» (ollox) va «vujudi mumkin» 
(barcha moddiy va ruxiy narsalar). Ular biri-ikkinchisi bilan sabab-
oqibat bog‘lanishidadir. Ollox – sabab, olam uning oqibatidir. 
Olamning mohiyati, Forobiy fikricha, sifat, miqdor, javxar (muxim 
xossa), aktsidentsiya (muxim bo‘lmagan xossa), imkoniyat, zaruriyat, 
tasodifiyat, makon, zamon, harakat, rivojlanish kabi tushunchalar 
orqali ochiladi. Borliq, o‘simlik, minerallar, fazoviy jismlar, aqilli 
mavjudotlar (insonlar), aqlsiz jonivorlar shakliga ega. Jamiki narsalar 
to‘rt unsur – suv, olov, xavo va tuproqdan iboratdir. 
Forobiy olamni bilish aql va sezgilarga tayanadi, deb hisoblagan. 
Bilishda aql va mantiqiy tafakkurning urni beqiyosdir. Bilish tufayli aql-
tafakkur vositasida ilm-fan yaratiladi. Fan xodisaning moxiyatini 
ochadi. U inson va jamiyat extiyojini qondirishga xizmat qiladi. 
Forobiy jamiyatga qarashlarda bir qator ilg‘or g‘oyalarni ilgari 
surgan. Komil inson, fozil fuqaro odil xukmdor xaqidagi fikrlar, baxt-
saodatga dunyoviy tarbiya va ma’rifat orqali erishilishi xaqidagi 
xulosalar ana shular jumlasidandir.