Ma’mur qahhorov

O‘lim haq, umr-o‘tkinchi, hayot esa abadiy. Ongli, esli-xushli odam bu ziddiyatni o‘zicha yechishga , umrni imkon qadar tabiiy yoki tibbiy uzaytirishga, o‘zidan yaxshi nasl yoki ezgu nom qoldirishga intiladi.

O‘lmoq tug‘ilmoqdayin tabiiy. O‘limning muqarrarligini hamma biladi, ammo u yaqin emasligi tufayli hech kim o‘lim haqida o‘ylamaydi. Zotan to‘g‘ri yashash uchun o‘limni har doim yodda tutmoq darkor. O‘limdan aksariyat ko‘pchilik vahimaga tushadi. Faylasufona yondoshilsa, o‘limdan qo‘rqish ham, qo‘rqmaslik ham mumkin, baribir u muqarrardir. Naql qilishlaricha, Sokratni sud qilib, o‘ttiz hukmdor seni o‘limga mahkum etdi, deyishganida donishmand ularga qarata: “Sizlarni esa tabiat o‘limga mahkum etgan” –deb javob qilgan ekan.

O‘tkinchi umr, muqarrar o‘lim va abadiyatga intilish o‘rtsidagi ziddiyat tasavvuf falsafasida ta’sirchan ochib berilgan. “Jannat va do‘zah qayerdaligini so‘rab yurma,- deydi Bedil.—Umr inson faoliyati va hislatlari hosilasi. Sen qancha fazilat urug‘ini eksang, ular shuncha jannat mevalarini bergusidir. Agar senga yomon hislatlar rahnamao bo‘lsa, sen uchun do‘zah eshigi ochilur”. Huvaydo fikricha, ohiratda ochiq yuz bilan turish uchun inson tangri rizq qilgan ne’matlardan bahramand bo‘lishi, ammo nafs quliga aylanmasligi kerak: